فشار خون پایین یا هیپوتانسیون، وضعیتی است که در آن فشار خون،از میزان طبیعی کمتر باشد. معمولا درباره فشار خون پایین به اندازه فشار خون بالا صحبت نمی‌شود، در صورتی که پایین بودن فشار خون نیز می‌تواند خطرات و عوارض جدی به همراه داشته باشد. فشار خون نرمال معمولا ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه در نظر گرفته می‌شود و وقتی فشار خون به‌طور مداوم زیر ۹۰/۶۰ باشد، فرد دچار افت فشار خون محسوب می‌شود.
اما فشار خون پایین همیشه خطرناک نیست؛ بسیاری از افراد، مخصوصاً افراد ورزشکار یا کسانی که سبک زندگی سالم دارند، به‌طور طبیعی فشار خون پایین‌تری دارند بدون اینکه مشکلی تجربه کنند.
نکته مهم، همراه بودن افت فشار با علائم آزاردهنده یا خطرناک است. همچنین اگر فشار خون عددی بسیار پایینتر از حد نرمال داشته باشد، خطرناک محسوب می‌شود.
انواع فشار خون پایین
فشار خون در حالت‌های مختلف و به دلایل متعددی می‌تواند از حد نرمال پایین تر برود:
افت فشار خون وضعیتی (ارتواستاتیک)
افت فشار خون وضعیتی، زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از حالت نشسته یا خوابیده ناگهان بلند می‌شود و سرگیجه می‌گیرد. این وضعیت معمولا به دلیل کم‌آبی، مصرف بعضی داروها، یا ایستادن، نشستن و خوابیدن طولانی‌مدت اتفاق می‌افتد.
افت فشار خون هنگام غذا خوردن
در برخی افراد، به‌ویژه سالمندان، بعد از غذا خوردن فشار خون ناگهان افت می‌کند. این افت فشار معمولا به خاطر نرسیدن خون کافی به مغز است.
همچنین یک علت فشار خون پایین در سالمندان ، توانایی پایین رگ‌های برای پمپاژ خون است.
افت فشار خون ناشی از شوک
خطرناک‌ترین نوع افت فشار، افت فشار ناشی از شوک ناگهانی است. این اتفاق ممکن است در اثر خونریزی شدید، حساسیت شدید، یا مشکلات قلبی اتفاق بیفتد و نیاز به اقدام فوری و مراجعه به پزشک دارد.
علائم فشار خون پایین
اگر فشار خون پایین بدون علامت باشد یا به سرعت به حالت نرمال برگردد معمولاً نگران‌کننده نیست. اما این علائم می‌توانند هشداردهنده باشند:
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- تاری دید
- ضعف، خستگی شدید یا بی‌حالی
- غش یا احساس غش
- سردی دست و پا
- تهوع
- تنفس سریع و سطحی
- پوست سرد و مرطوب
- تشنگی شدید
برای کسانی که این علائم را تجربه می‌کنند، اندازه‌گیری دقیق و منظم فشار خون با یک فشارسنج دیجیتال می‌تواند بسیار ضروری باشد. دستگاه فشارسنج، وسیله‌ای ضروری برای افرادی است که به هر دلیل، افت یا افزایش فشار خون را تجربه می‌کنند. این وسیله به آسانی در منزل توسط خود فرد قابل استفاده است و فرد را از خطرات جدی‌تر مثل غش کردن یا سکته نجات می‌دهد.
چه زمانی فشار خون پایین خطرناک می‌شود؟
فشار خون پایین در این شرایط اغلب خطرناک است و نیاز به توجه سریع دارد:
همراه با غش یا بیهوشی
فشار خون پایین به همراه غش یا بیهوشی می‌تواند نشانه کاهش شدید جریان خون به مغز باشد.
افت فشار ناگهانی
حتی اگر عدد فشار معمولاً پایین نباشد، افت ناگهانی خطرناک است.
همراه با علائم شوک
اگر علائم زیر وجود داشته باشد، فورا باید به اورژانس مراجعه کرد:
- رنگ‌پریدگی شدید
- تنفس بسیار سریع
- تعریق سرد
- ضربان قلب بسیار بالا
- احساس گیجی شدید
بعد از مصرف داروی جدید
برخی داروها مثل داروهای ضدافسردگی، ادرارآور یا داروهای فشار خون می‌توانند ناگهان فشار را پایین بیاورند.
در دوران بارداری
افت مداوم یا شدید فشار خون در بارداری هم نیاز به بررسی دارد، چون ممکن است نشانه کم‌خونی یا مشکلات جسمانی دیگر باشد. وضعیت جسمی مادر تاثیر مستقیم روی جنین دارد بنابراین هر گونه افت فشار ناگهانی باید جدی گرفته شود.
دلایل شایع فشار خون پایین
کاهش فشار خون پدیده شایعی است که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد:
- کم‌آبی بدن
- کم‌خونی
- مشکلات تیروئید
- خونریزی داخلی یا خارجی
- کمبود ویتامین B12 یا فولات
- بیماری‌های قلبی
- ضعف عملکرد عروق خونی
- عفونت‌های شدید
- ایستادن طولانی
- مصرف الکل
- مصرف برخی داروها
اگر افت ناگهانی قند خون را به طور مکرر تجربه می‌کنید، حتما با انجام مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات مورد نیاز، از علت آن مطلع شوید.
چگونه فشار خون پایین را مدیریت کنیم؟
اندازه‌گیری منظم
اگر سابقه افت فشار دارید یا گه‌گاهی دچار علائم می‌شوید، استفاده از یک فشارسنج دیجیتال خانگی کمک می‌کند الگوی فشار خونتان را دقیق‌تر رصد کنید. فشارسنج دیجیتال برخلاف مدل‌های عقربه‌ای، نیاز به تخصص بلایی در استفاده ندارد و همه می‌توانند به راحتی با آن کار کنند.
مصرف وعده‌های غذایی کوچکتر
غذاهای حجیم، سنگین و چرب ممکن است افت فشار بعد از غذا ایجاد کنند. یکی از راه‌های کنترل فشار خون در طول روز، مصرف وعده‌های متعادل و کوچکتر با تقسیم مناسب در طول روز است.
اجتناب از ایستادن طولانی‌مدت
ایستادن طولانی مدت به‌خصوص در هوای گرم، فشار خون را کاهش می‌دهد و موقع حرکت، احساس سرگیجه و ضعف ناگهانی ایجاد می‌کند.
افزایش مقدار نمک (طبق نظر پزشک)
برای برخی افراد، کمی افزایش نمک مفید است، اما این کار فقط با نظر پزشک مجاز است. همچنین برخی تنقلات نمکی می‌توانند فشار خون را در لحظه بالا ببرند. (این روش فقط برای افت فشار خون لحظه‌ای مفید است و افرادی که افت فشار مزمن دارند باید درمان جدی‌تری در نظر بگیرند.)
نوشیدن آب
یکی از دلایل رایج فشار خون پایین، کم‌آبی بدن است. کمبود مایعات در بدن شما باعث کاهش حجم خون می‌شود. خون کمتر، فشار خون را پایین می‌آورد، زیرا رگ‌های خونی شما به اندازه کافی پر نیستند. وقتی میزان آب بدن شما کافی باشد، بدن عملکرد بهتری در تنظیم فشار خون دارد.
تغییر آرام وضعیت بدن
به‌جای بلند شدن ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده این کار را به آرامی انجام دهید تا دچار افت ناگهانی فشار خون نشوید.
همچنین استفاده از جوراب‌های فشاری مثل جوراب واریس هم می‌تواند در بهبود گردش خون و تنظیم فشار خون موثر باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
همانطور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، افت فشار خون گاهی اوقات وضعیتی موقتی است و به سرعت به حالت طبیعی برمی‌گردد. اما در بعضی مواقع، لازم است که موقع مشاهده عدد پایین روی دستگاه فشار خون، آن را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید:
- اگر فشار خون شما دائم زیر ۹۰/۶۰ است و علائم گفته شده را دارید
- فشار خون شما ناگهان شدیدا افت کرده
- حس می‌کنید نزدیک است غش کنید
- تپش قلب شدید، تنگی نفس یا درد قفسه سینه دارید
- در دوران بارداری هستید و افت فشار مداوم دارید
جمع بندی
فشار خون پایین هم به اندازه فشار خون بالا، حائز اهمیت است و تداوم آن می‌تواند با خطراتی مثل غش و افتادن ناگهانی و در نتیحه ضربه به سر منتهی شود. مصرف وعده‌های غذایی کوچکتر، تغذیه صحیح و استفاده از دستگاه فشار خون برای کنترل مداوم فشار، بهترین راه‌ها برای تنظیم فشار خون پایین هستند.
source