سخنرانی سیدرضا صالحی‌امیری وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی جمهوری اسلامی ایران امروز، پنج‌شنبه ۶ آذرماه ۱۴۰۴، در سومین شورای «ACHA» دومین مجمع عمومی اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا که در چین برگزار می‌شود، با تاکید بر اهمیت تمدنی قاره آسیا و نقش آن در پیوند فرهنگ‌ها ایراد شد.

صالحی‌امیری در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: مایه خرسندی است که در این نشست مهم آسیایی حضور دارم؛ نشستی که در سرزمینی برگزار می‌شود که هزاران سال است فرهنگ، دانش و معنویت را در پهنه آسیا به هم پیوند زده است. قاره ما شبکه‌ای از جهان‌های فرهنگی است که با وجود تنوع چشمگیر، در ژرفنای خود، اشتراک‌های معنوی و زیبایی‌شناختی فراوان دارند. همین هم‌سرشتی فرهنگی است که ظرفیت آسیا را برای ایفای نقشی سازنده‌تر در جهان امروز افزایش می‌دهد؛ جهانی که اکنون بیش از هر زمان دیگر، تشنه گفت‌وگو، همکاری و احترام متقابل است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود میراث فرهنگی آسیا را فراتر از اشیا و بنا‌ها دانست و گفت: میراث فرهنگی در آسیا فقط بناها، ابزارها یا آیین‌ها نیست. این میراث، روش معنا دادن به زندگی است؛ حافظه‌ای زنده که بخشی از آن در سنگ، خشت و معماری شهرهای باستان ثبت شده و بخش دیگر در زبان‌ها، اسطوره‌ها، آیین‌ها و مهارت‌های مردمان تداوم یافته است. نگرش جمهوری اسلامی ایران نیز حفاظت از میراث را نه صرفاً نگهداری اشیا، بلکه پاسداشت پیوند میان میراث ملموس و ناملموس و فهم حکمت و معنای نهفته در آن می‌داند.

وزیر میراث‌فرهنگی سپس با اشاره به ظرفیت گسترده ثبت‌های ملی و جهانی در ایران گفت: ایران از یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های میراث‌فرهنگی در جهان برخوردار است، شامل هزاران اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی که از این میان ۲۹ عنوان به‌صورت مستقل و مجموعه‌ای در فهرست میراث‌جهانی ملموس یونسکو و ۲۸ عنوان در فهرست میراث جهانی ناملموس به ثبت رسیده است و همچنین ۵۸ اثر منحصربه‌فرد در فهرست انتظار ثبت جهانی قرار دارد. این ظرفیت کم‌نظیر، هم بازتاب‌دهنده عمق تاریخ و فرهنگ ایران‌ است و هم می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های علمی، حفاظتی و گردشگری در بستر اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا باشد؛ همکاری‌هایی که می‌توانند به الگویی الهام‌بخش برای صیانت از میراث مشترک این سرزمین کهن بدل شوند.

صالحی‌امیری در ادامه با اشاره به تهدیدهای مشترک پیش‌روی کشورهای آسیایی اعلام کرد: امروز ما با مجموعه‌ای از چالش‌های مشترک روبه‌رو هستیم: تغییرات اقلیمی، فشارهای ناشی از توسعه ناپایدار، تهدید مناظر فرهنگی، فرسایش زبان‌ها و روایت‌ها و گاه مجموعه‌ای از روندهای خاموش که اصالت میراث را آهسته و بی‌صدا دگرگون می‌کنند. طبیعتاً هیچ کشوری به‌تنهایی از پس این چالش‌ها برنمی‌آید. راه‌حل، همکاری منطقه‌ای و هم‌افزایی ظرفیت‌های علمی و نهادی در میان کشورهای آسیایی است.

وزیر میراث‌فرهنگی با تاکید بر اینکه ACHA می‌تواند نقش محوری در ساماندهی این همکاری‌ها داشته باشد، چهار محور پیشنهادی ایران را چنین تشریح کرد:

او پیشنهاد کرد: سند برنامه‌ آسیایی میراث‌فرهنگی و طبیعی، طراحی و مصوب شود؛ به‌ویژه در حوزه مناظر فرهنگی که پیوند میان انسان، طبیعت و معنویت را آشکار می‌سازند. این برنامه نه جایگزین سازوکارهای رسمی یونسکو، بلکه مکمل آن خواهد بود و می‌تواند با هماهنگی و تبادل تجربه میان کشورها، کیفیت مدیریت میراث در سطح منطقه را ارتقا دهد. هدف، ایجاد ابزار جدید نیست، بلکه تقویت هم‌افزایی و بهره‌گیری از دانش آسیایی است. قطعا یکی از ارکان اصلی این برنامه می‌تواند تعریف سازوکار انتخاب شهرها و روستاهای دوستدار میراث در آسیا باشد.

پیشنهاد می‌کنیم رصدخانه‌ای تخصصی شکل بگیرد که روندهای ثبت میراث، موضوعات مشترک و چالش‌های مدیریتی در منطقه را پایش و تحلیل کند. این رصدخانه می‌تواند به‌صورت منظم گزارش‌های تخصصی تهیه و در اختیار کشورهای عضو بگذارد و با مراکز معتبر همچون مرکز میراث جهانی، مرکز منطقه‌ای تهران، ICHCAP، CRIHAP و ایکروم همکاری نزدیک داشته باشد. ایجاد چنین سازوکاری، تصمیم‌گیری‌ها را مبتنی بر داده و تجربه‌های مشترک خواهد کرد.

وزیر میراث‌فرهنگی ادامه داد: تقویت ارتباط مستقیم میان دفاتر ملی میراث می‌تواند زمینه‌ساز آموزش‌های میدانی، پروژه‌های مشترک مدیریتی و دوره‌های تخصصی برای جوانان و پژوهشگران باشد. دبیرخانه ACHA می‌تواند نقش هماهنگ‌کننده داشته باشد تا این شبکه با محوریت ظرفیت‌سازی، به‌طور مستمر فعال بماند.

صالحی‌امیری تاکید کرد: به منظور تقویت تعاملات فرهنگی میان کشورهای عضو، پیشنهاد می‌شود در حاشیه نشست‌های اتحادیه فضایی نمایشگاهی اختصاص یابد تا هر کشور بتواند با ارائه محتوای چندرسانه‌ای و اقلام فیزیکی، بخش‌هایی از میراث ملموس و ناملموس خود را به حاضرین معرفی کند. این بخش نمایشگاهی فرصتی مناسب برای تبادل تجارب و ترویج تنوع فرهنگی در چارچوب اتحادیه فراهم خواهد کرد.

در پایان، وزیر میراث‌فرهنگی اعلام کرد: مایل هستم اعلام کنم ایران آمادگی دارد در سال ۲۰۲۷ میزبانی مجمع عمومی ACHA را بر عهده گیرد. امیدواریم این میزبانی فرصتی باشد برای تعمیق دوستی‌ها، گسترش همکاری‌های علمی و اجرایی و ارائه تصویری روشن از توانایی‌های آسیایی در حفاظت و مدیریت میراث‌فرهنگی.