گوش سگ‌ها یکی از حساس‌ترین و در عین حال آسیب‌پذیرترین بخش‌های بدن آن‌هاست. ساختار گوش سگ به‌گونه‌ای است که نسبت به تجمع رطوبت، باکتری‌ها و قارچ‌ها حساس است، به همین دلیل عفونت گوش یا همان اوتیت اکسترنا یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که صاحبان سگ‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند. این بیماری می‌تواند خفیف باشد و با کمی درمان برطرف شود، یا در صورت بی‌توجهی، تبدیل به مشکلی مزمن و دردناک شود که حتی به بخش‌های داخلی گوش نیز نفوذ کند.

ساختار گوش سگ و علت حساسیت آن

برای درک بهتر علت بروز عفونت گوش در سگ‌ها، ابتدا باید کمی با ساختمان گوش آن‌ها آشنا شویم. گوش سگ از سه بخش تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. گوش خارجی همان بخشی است که ما می‌بینیم و شامل مجرایی است که از لاله‌ی گوش تا پرده‌ی گوش ادامه دارد. این مجرا برخلاف انسان، نه صاف بلکه به شکل حرف L است، یعنی ابتدا به سمت پایین و سپس به داخل خم می‌شود. همین ساختار عمودی باعث می‌شود که هوا کمتر در مجرا جریان یابد و رطوبت و ترشحات به‌راحتی خارج نشود. در نتیجه، محیطی گرم، مرطوب و تاریک در گوش سگ ایجاد می‌شود که برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها بسیار مناسب است.

علت‌های اصلی عفونت گوش در سگ‌ها

عفونت گوش سگ می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. گاهی علت، وجود انگل‌هایی مثل مایت‌ها است و گاهی هم آلرژی یا حساسیت‌های پوستی زمینه‌ساز آن می‌شود. اما در بیشتر موارد، عفونت به‌دلیل رشد بیش از حد باکتری‌ها یا قارچ‌هایی رخ می‌دهد که به‌صورت طبیعی در گوش وجود دارند. وقتی شرایط مناسب برای رشد آن‌ها فراهم می‌شود، تعدادشان زیاد شده و التهاب و عفونت به وجود می‌آید.

یکی از علت‌های شایع، وجود آلرژی‌های پوستی است. سگ‌هایی که به مواد غذایی خاص، گرده گیاهان یا حتی مواد شوینده حساسیت دارند، اغلب دچار خارش پوست می‌شوند و گوش نیز از این وضعیت در امان نمی‌ماند. آن‌ها مرتب گوش خود را می‌خارند یا سرشان را تکان می‌دهند، و همین رفتار باعث تحریک و التهاب بیشتر می‌شود.

عامل دیگر ورود آب یا رطوبت بیش از حد به گوش است. سگ‌هایی که زیاد شنا می‌کنند یا پس از حمام گوششان به‌خوبی خشک نمی‌شود، بیشتر در معرض ابتلا به اوتیت اکسترنا هستند. محیط مرطوب گوش، بستر رشد میکروب‌ها و قارچ‌ها را فراهم می‌کند.

همچنین ورود اجسام خارجی مثل دانه‌های گیاه، گرد و خاک یا حتی موهای بلند داخل گوش نیز می‌تواند باعث التهاب و انسداد شود. در نژادهایی که گوش‌های بلند و افتاده دارند، مثل کوکر اسپنیل، بیگل یا باسترهاوند، احتمال ابتلا بسیار بیشتر است، چون جریان هوا در گوش کم است و رطوبت در آن باقی می‌ماند.

علائم عفونت گوش در سگ‌ها

یکی از ویژگی‌های بارز عفونت گوش در سگ، تغییر رفتار حیوان است. سگ مبتلا معمولاً سر خود را به یک طرف خم می‌کند یا مدام سرش را می‌تکاند. او ممکن است با پنجه‌هایش گوش خود را بخاراند یا سعی کند گوشش را به زمین یا مبلمان بمالد تا خارش را کاهش دهد.

بوی بد از گوش یکی از نشانه‌های مهم است. اگر گوش سگ بوی ترش یا شبیه به بوی کپک بدهد، احتمالاً عفونت قارچی وجود دارد. اگر بوی گوش تند و زننده باشد، ممکن است عامل آن باکتری‌ها باشند. در برخی موارد ترشحات قهوه‌ای، زرد یا سیاه از گوش خارج می‌شود که نشان‌دهنده وجود چرک یا عفونت است.

ممکن است داخل گوش قرمز، متورم یا دردناک شود. گاهی لمس کردن گوش باعث ناله یا واکنش دردناک سگ می‌شود. در موارد پیشرفته، حیوان ممکن است تعادل خود را از دست بدهد یا دچار حرکات غیرطبیعی چشم شود، که این نشانه‌ای از درگیری بخش‌های میانی یا داخلی گوش است.

تشخیص عفونت گوش

برای تشخیص دقیق، دامپزشک معمولاً گوش سگ را با ابزار مخصوصی به نام اتوسکوپ بررسی می‌کند تا داخل مجرای گوش را ببیند و تشخیص دهد آیا پرده گوش سالم است یا خیر. در بعضی موارد نمونه‌گیری از ترشحات گوش و بررسی زیر میکروسکوپ لازم است تا مشخص شود چه نوع میکروبی درگیر است؛ باکتری، قارچ یا انگل.

گاهی دامپزشک برای پیدا کردن علت زمینه‌ای، مثل آلرژی یا مشکل هورمونی، آزمایش خون یا تست آلرژی نیز توصیه می‌کند. چراکه اگر فقط عفونت سطحی درمان شود و علت اصلی باقی بماند، احتمال بازگشت بیماری زیاد است.

درمان عفونت گوش در سگ‌ها

درمان بستگی به علت و شدت بیماری دارد. اولین مرحله معمولاً پاک‌سازی گوش است. دامپزشک با محلول‌های مخصوص، گوش را از ترشحات و مواد زائد تمیز می‌کند تا دارو بتواند بهتر عمل کند. استفاده از گوش‌شوی‌های خانگی بدون تجویز دامپزشک توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است پرده گوش آسیب‌دیده باشد و استفاده از محلول اشتباه باعث درد یا آسیب بیشتر شود.

اگر عامل عفونت باکتریایی باشد، معمولاً از قطره‌های آنتی‌بیوتیکی یا پمادهای موضعی استفاده می‌شود. در صورت وجود قارچ، داروهای ضد قارچ تجویز می‌شوند. اگر التهاب و درد زیاد باشد، داروهای ضد التهاب نیز کمک‌کننده‌اند. در موارد شدید یا مزمن، ممکن است نیاز به درمان طولانی‌مدت یا حتی مصرف داروهای خوراکی وجود داشته باشد.

در صورتی که علت، وجود جسم خارجی یا موهای زیاد داخل گوش باشد، دامپزشک آن را خارج کرده و در صورت نیاز موهای اضافی داخل گوش را اصلاح می‌کند. اگر آلرژی عامل اصلی باشد، کنترل آن از طریق رژیم غذایی مناسب یا داروهای ضد آلرژی ضروری است تا از بازگشت عفونت جلوگیری شود.

مراقبت در خانه و پیشگیری

پیشگیری از عفونت گوش بسیار مهم‌تر از درمان آن است، زیرا بسیاری از موارد با کمی مراقبت قابل اجتناب‌اند. مهم‌ترین کار تمیز نگه داشتن گوش‌هاست. تمیز کردن منظم با محلول‌های مخصوص گوش حیوانات می‌تواند از تجمع چربی، رطوبت و میکروب جلوگیری کند. البته نباید در تمیز کردن زیاده‌روی کرد، زیرا تمیز کردن بیش از حد می‌تواند تعادل طبیعی فلور میکروبی گوش را بر هم بزند.

پس از حمام یا شنا، گوش‌های سگ باید به‌خوبی خشک شوند. می‌توان با پارچه نرم رطوبت سطحی را گرفت و اجازه داد مجرای گوش در هوای آزاد خشک شود. استفاده از پنبه یا گوش‌پاک‌کن‌های بلند داخل گوش توصیه نمی‌شود، چون ممکن است ترشحات را به عمق بیشتری برانند و باعث آسیب شوند.

اگر سگ گوش‌های افتاده یا پوشیده از مو دارد، اصلاح منظم موهای اطراف و تهویه بهتر گوش می‌تواند کمک کند. در فصل‌های گرم و مرطوب، احتمال عفونت بیشتر است، بنابراین باید در این دوره‌ها دقت بیشتری به وضعیت گوش‌ها داشت.

صاحبان سگ باید به تغییر رفتار حیوان خود دقت کنند. خارش گوش، بوی غیرعادی یا ترشحات هرچند جزئی نباید نادیده گرفته شود. درمان سریع در مراحل اولیه معمولاً ساده و کم‌هزینه است، در حالی که بی‌توجهی می‌تواند باعث گسترش عفونت و درگیری گوش میانی یا داخلی شود.

نژادهایی که بیشتر در معرض عفونت گوش هستند

برخی نژادها به‌دلیل ویژگی‌های فیزیکی‌شان بیشتر در معرض اوتیت اکسترنا قرار دارند. نژادهایی مانند کوکر اسپنیل، لابرادور، گلدن رتریور و بیگل به‌دلیل گوش‌های بلند و مجرای بسته، ریسک بالاتری دارند. همچنین نژادهایی که موهای زیادی در داخل گوش دارند، مثل پودل یا شیتزو، به دلیل کاهش جریان هوا در گوش بیشتر مستعد عفونت هستند. سگ‌های آبی و آن‌هایی که به‌طور منظم شنا می‌کنند نیز از جمله گروه‌های پرخطر به شمار می‌آیند.

اهمیت مراجعه به دامپزشک

یکی از اشتباهات رایج صاحبان حیوانات، درمان خودسرانه است. بسیاری از افراد از داروهای انسانی یا محلول‌های خانگی برای درمان گوش سگ استفاده می‌کنند که می‌تواند خطرناک باشد. گوش سگ بسیار حساس است و برخی مواد حتی می‌توانند باعث آسیب به پرده گوش یا تحریک شدید پوست شوند. دامپزشک با بررسی دقیق می‌تواند نوع عفونت را مشخص کند و درمان مناسب را تجویز نماید.

در برخی موارد، عفونت مزمن گوش نشانه‌ای از بیماری‌های سیستمیک یا مشکلات ایمنی است. برای مثال، سگ‌هایی که مشکلات تیروئیدی دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر درگیر عفونت‌های مکرر می‌شوند. در چنین شرایطی، درمان باید فراتر از تمیز کردن و استفاده از قطره باشد و علت اصلی نیز درمان شود.

عوارض بی‌توجهی به عفونت گوش

اگر عفونت گوش درمان نشود، ممکن است به بخش‌های میانی و داخلی گوش گسترش پیدا کند. در این حالت، سگ دچار درد شدید، کاهش شنوایی یا حتی از دست دادن تعادل می‌شود. در موارد مزمن، دیواره‌های مجرای گوش ضخیم می‌شوند و مسیر خروج ترشحات بسته می‌شود که درمان را بسیار دشوار می‌کند. در موارد شدید و غیرقابل درمان، گاهی جراحی برای حذف بخش آسیب‌دیده لازم می‌شود.

نقش تغذیه و محیط زندگی در سلامت گوش

تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت پوست و گوش سگ دارد. رژیمی که سرشار از اسیدهای چرب امگا سه و شش، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد، باعث تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب‌های پوستی می‌شود. سگ‌هایی که به برخی مواد غذایی مانند مرغ، لبنیات یا گندم حساسیت دارند، ممکن است دچار خارش مداوم و در نتیجه عفونت گوش شوند. شناسایی و حذف ماده حساسیت‌زا از رژیم غذایی می‌تواند از تکرار مشکل جلوگیری کند.

محیط زندگی نیز تأثیر زیادی دارد. زندگی در مناطق مرطوب، تماس با آب یا گل‌ولای، یا حتی وجود گرد و خاک زیاد در محیط می‌تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد. تمیز نگه داشتن محل زندگی و شست‌وشوی منظم تخت و اسباب سگ به کاهش عوامل محرک کمک می‌کند.

مراقبت از توله‌سگ‌ها و سگ‌های مسن

توله‌سگ‌ها معمولاً گوش‌های کوچکی دارند و ممکن است سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به‌خوبی رشد نکرده باشد. در نتیجه، هرگونه التهاب یا عفونت می‌تواند سریع‌تر پیشرفت کند. باید از همان دوران تولگی آموزش تمیز کردن ملایم گوش آغاز شود تا سگ به این کار عادت کند. در سگ‌های مسن، به‌دلیل ضعیف‌تر شدن سیستم ایمنی و کاهش جریان هوا در گوش، مراقبت دقیق‌تر لازم است.

اهمیت مشاهده منظم و ایجاد عادت بررسی گوش

یکی از بهترین کارهایی که هر صاحب سگ می‌تواند انجام دهد، بررسی منظم گوش‌هاست. هفته‌ای یک‌بار گوش حیوان باید بررسی شود تا هرگونه تغییر رنگ، ترشح یا بوی غیرعادی به‌موقع شناسایی شود. بهتر است سگ از تولگی به لمس گوش عادت کند تا در زمان بررسی یا تمیز کردن، مضطرب نشود.

اگر هنگام لمس گوش، سگ احساس درد یا ناراحتی کرد، یا اگر متوجه تورم، قرمزی یا ترشح شدید، بهتر است فوراً به دامپزشک مراجعه شود. درمان در مراحل ابتدایی بسیار ساده‌تر از زمانی است که عفونت گسترده شده باشد.

جمع‌بندی

عفونت گوش سگ‌ها یا اوتیت اکسترنا یکی از مشکلات رایج ولی قابل پیشگیری است. این بیماری معمولاً در اثر ترکیب چند عامل از جمله رطوبت، آلرژی، رشد بیش از حد میکروب‌ها یا وجود جسم خارجی ایجاد می‌شود. گوش‌های سگ به‌دلیل ساختار خاص خود، محیطی مناسب برای رشد قارچ و باکتری هستند، بنابراین تمیز نگه داشتن، خشک کردن پس از حمام و توجه به علائم اولیه اهمیت فراوانی دارد.

درمان باید همیشه زیر نظر دامپزشک انجام شود تا علت اصلی مشخص و برطرف شود. درمان خودسرانه می‌تواند خطرناک و حتی آسیب‌زننده باشد. در نهایت، مراقبت منظم، تغذیه سالم و توجه به رفتار سگ بهترین راه برای پیشگیری از عفونت‌های گوش است.