ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ‌پی‌وی (HPV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی در جهان است. تقریباً تمام افرادی که فعالیت جنسی دارند، در طول زندگی خود حداقل یک بار به این ویروس مبتلا می‌شوند. اچ‌پی‌وی می‌تواند بدون ایجاد علائم باقی بماند و همین باعث می‌شود که افراد مبتلا حتی بدون اطلاع، ویروس را به دیگران منتقل کنند. بنابراین شناخت راه‌های انتقال این ویروس اهمیت زیادی در پیشگیری و کنترل آن دارد.

ویروس اچ‌پی‌وی یک ویروس DNA است که بیش از ۲۰۰ نوع شناخته شده دارد. برخی از این انواع پرخطر هستند و می‌توانند باعث سرطان دهانه رحم، مقعد، گلو و آلت تناسلی شوند، در حالی که انواع کم‌خطر معمولاً باعث زگیل‌های پوستی یا تناسلی می‌شوند. مهم‌ترین نکته درباره اچ‌پی‌وی این است که ویروس عمدتاً از طریق تماس پوستی و تماس جنسی منتقل می‌شود، حتی اگر فرد مبتلا هیچ علائمی نداشته باشد.

 رابطه جنسی واژینال

رایج‌ترین راه انتقال اچ‌پی‌وی، رابطه جنسی واژینال است. تماس پوست با پوست ناحیه تناسلی فرد مبتلا باعث انتقال ویروس می‌شود. مهم است بدانید که حتی اگر رابطه جنسی تنها یک بار و بدون دخول کامل باشد، خطر انتقال ویروس وجود دارد. استفاده از کاندوم می‌تواند ریسک انتقال را کاهش دهد، اما به طور کامل آن را از بین نمی‌برد، زیرا کاندوم تمام نواحی تماس پوستی را پوشش نمی‌دهد.

 رابطه جنسی مقعدی

رابطه جنسی مقعدی یکی دیگر از راه‌های شایع انتقال اچ‌پی‌وی است. ناحیه مقعد دارای پوست نازک و بافت حساس است که به راحتی ویروس را جذب می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که اچ‌پی‌وی نوع پرخطر در افراد فعال جنسی با رابطه مقعدی شایع‌تر است و می‌تواند منجر به سرطان مقعد شود.

 رابطه جنسی دهانی

رابطه جنسی دهانی نیز می‌تواند باعث انتقال اچ‌پی‌وی شود. ویروس ممکن است به گلو، دهان، لوزه‌ها و زبان منتقل شود. این نوع انتقال معمولاً با اچ‌پی‌وی نوع پرخطر مرتبط است و می‌تواند باعث سرطان گلو شود. نکته قابل توجه این است که بسیاری از افراد مبتلا به اچ‌پی‌وی دهانی هیچ علامتی ندارند و حتی نمی‌دانند که ویروس را منتقل کرده‌اند.

HPV تنها از طریق تماس مستقیم پوست با پوست منتقل می‌شود، نه از طریق خون یا بزاق در حالت عادی. بنابراین، تماس با زگیل یا نواحی آلوده به ویروس می‌تواند باعث ابتلا شود. حتی تماس غیرجنسی مانند لمس ناحیه تناسلی فرد مبتلا یا استفاده مشترک از وسایل بهداشتی شخصی در برخی موارد ریسک انتقال را افزایش می‌دهد.

 تماس با زگیل‌های تناسلی

زگیل‌های تناسلی که ناشی از انواع کم‌خطر HPV هستند، می‌توانند باعث انتقال ویروس شوند. تماس مستقیم با زگیل چه در رابطه جنسی و چه در لمس پوست نواحی اطراف، ریسک انتقال را افزایش می‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا هیچ زگیلی ندارند، اما باز هم می‌توانند ویروس را منتقل کنند.

 استفاده مشترک از وسایل شخصی

وسایل شخصی مانند حوله، لباس زیر یا تیغ اصلاح اگر با ناحیه آلوده تماس داشته باشند، ممکن است به ندرت ویروس را منتقل کنند. هرچند این روش انتقال نسبت به تماس جنسی خیلی کمتر است، اما در محیط‌های عمومی مانند استخرها یا رختکن‌ها، رعایت بهداشت فردی اهمیت دارد.

 انتقال از مادر به کودک

یکی دیگر از راه‌های مهم انتقال اچ‌پی‌وی، از مادر به کودک است. این انتقال معمولاً در زمان زایمان رخ می‌دهد، به ویژه اگر مادر مبتلا به زگیل تناسلی یا عفونت فعال HPV باشد. نوزاد ممکن است دچار زگیل‌های تنفسی یا دهانی شود. البته این نوع انتقال نسبت به انتقال جنسی کمتر شایع است، اما امکان بروز بیماری در نوزاد را نباید نادیده گرفت.

 نقش سیستم ایمنی در انتقال ویروس

یکی از دلایلی که اچ‌پی‌وی بسیار شایع است، توانایی آن در پنهان شدن از سیستم ایمنی بدن است. بسیاری از افراد مبتلا هیچ علامتی ندارند، اما می‌توانند ویروس را منتقل کنند. سیستم ایمنی قوی ممکن است ویروس را سرکوب کند و حتی باعث پاک شدن آن شود، اما در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، ویروس می‌تواند سال‌ها فعال بماند و خطر انتقال را افزایش دهد.

 عوامل مؤثر در افزایش ریسک انتقال

چند عامل می‌توانند احتمال انتقال اچ‌پی‌وی را افزایش دهند:

تعداد شرکای جنسی: هر چه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، احتمال تماس با فرد مبتلا و انتقال ویروس بیشتر است.

شروع زودهنگام فعالیت جنسی: افراد جوان‌تر بیشتر در معرض ابتلا به HPV قرار دارند.

سیگار کشیدن: سیگار سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و باعث می‌شود بدن نتواند ویروس را به خوبی کنترل کند.

سابقه عفونت‌های جنسی دیگر: وجود بیماری‌های مقاربتی دیگر می‌تواند ریسک انتقال HPV را افزایش دهد.

پیشگیری از انتقال HPV

با وجود اینکه HPV بسیار شایع است، روش‌های موثری برای پیشگیری وجود دارد:

 واکسیناسیون

واکسن HPV یکی از بهترین روش‌های پیشگیری است. این واکسن هم در دختران و هم در پسران نوجوان توصیه می‌شود و می‌تواند از ابتلا به انواع پرخطر و کم‌خطر ویروس جلوگیری کند. تزریق واکسن قبل از شروع فعالیت جنسی مؤثرترین زمان است.

 استفاده از کاندوم

کاندوم می‌تواند ریسک انتقال HPV را کاهش دهد، اما به طور کامل از انتقال جلوگیری نمی‌کند، زیرا نواحی پوست اطراف ناحیه تناسلی پوشیده نمی‌شود. با این حال، استفاده منظم از کاندوم احتمال ابتلا به HPV و سایر بیماری‌های جنسی را کاهش می‌دهد.

 غربالگری منظم

زنانی که در سنین مناسب پاپ اسمیر و تست HPV انجام می‌دهند، می‌توانند ابتلا به ویروس و عوارض آن را زود تشخیص دهند. تشخیص به موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری و ایجاد سرطان جلوگیری کند.

 رعایت بهداشت شخصی

استفاده از وسایل شخصی جداگانه و رعایت بهداشت نواحی تناسلی، خطر انتقال از طریق تماس غیرجنسی را کاهش می‌دهد.

 نتیجه‌گیری

ویروس اچ‌پی‌وی یکی از شایع‌ترین و قابل انتقال‌ترین ویروس‌های جنسی است که بیش از ۲۰۰ نوع دارد. راه‌های اصلی انتقال آن شامل رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی و تماس مستقیم پوست با پوست است. حتی افرادی که هیچ علائمی ندارند، می‌توانند ویروس را منتقل کنند. انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان نیز ممکن است رخ دهد.

با این حال، با رعایت روش‌های پیشگیری مانند واکسیناسیون، استفاده از کاندوم، غربالگری منظم و رعایت بهداشت شخصی، می‌توان خطر ابتلا و انتقال HPV را به میزان زیادی کاهش داد. آگاهی‌بخشی عمومی و آموزش جنسی صحیح نقش بسیار مهمی در کنترل این ویروس دارد.