بیماری‌های پریودنتال (بیماری‌های لثه و بافت‌های نگه‌دارنده دندان) یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان هستند که اگر به موقع تشخیص و درمان نشوند، می‌توانند منجر به تخریب ساختارهای حمایت‌کننده دندان و در نهایت از دست رفتن دندان شوند. یکی از مشخصه‌های اصلی بیماری‌های پریودنتال پیشرفته، ایجاد “پاکت پریودنتال” است.

پاکت پریودنتال به فضایی گفته می‌شود که بین لثه و دندان ایجاد شده و محل تجمع باکتری‌ها و جرم می‌گردد. درمان این پاکت‌ها گاهی از طریق اقدامات غیرجراحی کافی نیست و در چنین مواردی جراحی کاهش پاکت پریودنتال ضروری می‌شود.

پاکت پریودنتال زمانی ایجاد می‌شود که التهاب و عفونت ناشی از پلاک باکتریایی باعث از بین رفتن اتصال بین لثه و دندان و تخریب استخوان پشتیبان دندان شود. این پاکت‌ها عمق فضای بین دندان و لثه را افزایش می‌دهند و مانع از تمیز شدن مناسب این فضا با روش‌های عادی مانند مسواک و نخ دندان می‌شوند. به طور کلی، پاکتی با عمق بیشتر از ۴ میلی‌متر، غیرطبیعی تلقی می‌شود.

اگر این پاکت‌ها درمان نشوند، محیطی مناسب برای تکثیر باکتری‌های بی‌هوازی ایجاد می‌شود که به تخریب پیشرونده استخوان و بافت‌های اطراف دندان منجر خواهد شد.

پاکت پریودنتال معمولاً در اثر تجمع مزمن پلاک باکتریایی و پاسخ التهابی بدن ایجاد می‌شود. عوامل دیگر عبارت‌اند از:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

• سیگار کشیدن

• دیابت کنترل‌نشده

• استرس و عوامل روانی

• زمینه‌های ژنتیکی

• بیماری‌های سیستمیک مانند ایدز یا سرطان‌ها

• مصرف برخی داروها (مانند داروهای ضدتشنج یا ضدافسردگی)

اهداف جراحی کاهش پاکت پریودنتال

هدف اصلی از جراحی کاهش پاکت، کاهش عمق پاکت برای ایجاد شرایطی است که بتوان با روش‌های خانگی و حرفه‌ای، ناحیه پریودنتال را بهتر تمیز و از تجمع مجدد باکتری‌ها جلوگیری کرد.

اهداف دیگر شامل:

• حذف بافت‌های ملتهب و آلوده

• دسترسی مستقیم به ریشه دندان برای پاکسازی

• تسریع بازسازی استخوان و الیاف پریودنتال

• جلوگیری از پیشرفت بیماری پریودنتال

 جراحی فلپ لثه (Flap Surgery)

این روش رایج‌ترین روش برای کاهش پاکت است. در این روش، لثه‌ها به طور موقتی از دندان جدا می‌شوند تا دندان و ریشه‌ها به خوبی دیده شوند. سپس پاکت‌ها تمیز شده، جرم و باکتری‌ها حذف می‌شوند و لثه‌ها دوباره در جای خود بخیه می‌خورند.

دو نوع فلپ جراحی وجود دارد:

 جراحی حذف بافت‌های پریودنتال (Osseous Surgery)

در این روش نه‌تنها لثه بلکه بخش‌هایی از استخوان آلوده نیز حذف یا اصلاح می‌شوند. هدف، حذف نقاطی از استخوان است که به صورت نامنظم تخریب شده‌اند و می‌توانند محلی برای رشد باکتری‌ها باشند.

 روش‌های بازسازی (Guided Tissue Regeneration – GTR)

در این روش از غشاهای مخصوص یا فاکتورهای رشد (مانند PRF) استفاده می‌شود تا رشد مجدد استخوان و بافت نگهدارنده دندان تحریک شود. این روش مخصوص مواردی است که عمق تخریب استخوان زیاد باشد.

 استفاده از لیزر

در برخی موارد از لیزر برای حذف بافت ملتهب و کاهش پاکت استفاده می‌شود. این روش کمتر تهاجمی بوده، خونریزی کمتری دارد و بهبودی سریع‌تر اتفاق می‌افتد.

مراحل جراحی کاهش پاکت پریودنتال

ارزیابی کامل بالینی و رادیوگرافیک

بررسی عمق پاکت، میزان تحلیل استخوان و سلامت عمومی بیمار

آماده‌سازی قبل از جراحی

جرم‌گیری کامل و تجویز دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال مانند کلرهگزیدین

بی‌حسی موضعی

بی‌حسی کامل ناحیه تحت درمان با لیدوکائین یا داروهای مشابه

برش لثه و ایجاد فلپ

ایجاد برش در لثه و کنار زدن آن برای دسترسی به ریشه دندان

تمیز کردن دقیق ناحیه

حذف بافت‌های بیمار، پلاک، جرم و سموم باکتریایی از سطح ریشه

اصلاح استخوان (در صورت نیاز)

اصلاح فرم استخوان و حذف نقاط ناهموار

بخیه زدن و پانسمان

لثه‌ها در جای خود قرار گرفته و بخیه زده می‌شوند. گاهی پانسمان مخصوص استفاده می‌شود.

مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی

قبل از جراحی:

• رعایت دقیق بهداشت دهان

• قطع مصرف سیگار و الکل

• رعایت توصیه‌های دارویی پزشک

بعد از جراحی:

• مصرف داروهای تجویز شده مانند آنتی‌بیوتیک و مسکن

• شستشوی دهان با کلرهگزیدین

• اجتناب از غذاهای سفت، گرم یا تند

• مراجعه منظم برای کنترل روند بهبودی و برداشت بخیه‌ها

عوارض احتمالی جراحی کاهش پاکت

• خونریزی موقت

• درد و تورم

• تحلیل لثه و نمایان شدن ریشه‌ها

• افزایش حساسیت دندان

• بازگشت نسبی عمق پاکت در صورت عدم رعایت بهداشت

نتایج و اثربخشی درمان

مطالعات نشان داده‌اند که جراحی کاهش پاکت، به طور قابل توجهی عمق پاکت را کاهش داده و سلامت پریودنتال را بهبود می‌بخشد. اثربخشی این روش‌ها بسته به شرایط بیمار، تکنیک جراحی و رعایت بهداشت پس از درمان متفاوت است.

در بیماران سیگاری، بیماران دیابتی یا بیماران دارای بهداشت ضعیف، میزان موفقیت کمتر از بیماران سالم است.

پیشرفت‌ها و فناوری‌های نوین در جراحی پاکت پریودنتال

• استفاده از لیزرهای دایود و Nd:YAG برای کاهش تهاجم

• فاکتورهای رشد مانند PRF (Platelet-Rich Fibrin) برای بازسازی بهتر بافت‌ها

• غشاهای قابل جذب در بازسازی بافت‌های پریودنتال

• تصویربرداری CBCT برای تحلیل دقیق استخوان

• روش‌های دیجیتال در طراحی جراحی (Digital Periodontics)

نتیجه‌گیری

جراحی کاهش پاکت پریودنتال یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین درمان‌ها برای مدیریت بیماری‌های پیشرفته لثه است. این درمان نه تنها باعث بهبود وضعیت لثه می‌شود، بلکه از پیشرفت بیماری و از دست دادن دندان‌ها نیز جلوگیری می‌کند.

موفقیت این درمان به عوامل متعددی مانند انتخاب صحیح روش درمانی، مهارت جراح، وضعیت سلامت عمومی بیمار و رعایت دقیق بهداشت دهان وابسته است.