وقتی شکل پای کودک، سوال‌های والدین را آغاز می‌کند

دیدن راه رفتن غیرعادی، فرم متفاوت پاها یا حتی طرز ایستادن کودک، گاهی برای والدین نگران‌کننده است. آیا همه اینها طبیعی است و با رشد کودک اصلاح می‌شود؟ یا نیاز به بررسی تخصصی وجود دارد؟

در این مقاله، به سه ناهنجاری شایع پا در کودکان می‌پردازیم که اغلب در سال‌های ابتدایی رشد دیده می‌شوند: صافی کف پا، زانوی پرانتزی و پاچنبری یا کلاب فوت. شناخت به‌موقع و درمان اصولی می‌تواند از مشکلات جدی در بزرگسالی جلوگیری کند.

صافی کف پا در کودکان؛ همیشه مشکل‌ساز نیست

بسیاری از کودکان زیر ۵ سال به طور طبیعی کف پای صاف دارند، چرا که قوس پا هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته است. اما اگر این وضعیت پس از ۶ یا ۷ سالگی ادامه یابد، یا با درد و خستگی زودرس همراه باشد، باید جدی گرفته شود.

🔹 علائم قابل توجه:

• قوس داخلی پا کاملاً صاف یا افتاده
• چرخش مچ پا به داخل هنگام راه رفتن
• درد در کف پا، مچ یا ساق پا
• ساییدگی غیرطبیعی کف کفش

🔹 درمان‌ها: در موارد خفیف، اغلب نیازی به مداخله نیست. اما اگر کودک دچار درد، خستگی زودرس یا محدودیت حرکتی باشد، استفاده از کفی طبی، فیزیوتراپی، تمرینات کششی و گاهی بریس شبانه توصیه می‌شود. تنها در موارد نادر، جراحی مطرح می‌شود.

زانوی پرانتزی در کودکان؛ چه زمانی طبیعی است و چه زمانی نه؟

در سنین پایین (به‌ویژه تا ۲ سالگی)، خمیدگی پاها به بیرون امری طبیعی است. اما اگر این خمیدگی پس از ۳ یا ۴ سالگی ادامه داشته باشد یا نامتقارن باشد، ممکن است با زانوی پرانتزی در کودکان مواجه باشیم.

🔸 دلایل احتمالی:

• تأخیر در رشد استخوانی
• کمبود ویتامین D (راشیتیسم)
• ناهنجاری‌های استخوانی یا ژنتیکی

🔸 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• اگر زانوها بیش از حد به بیرون منحرف شده‌اند
• کودک هنگام راه رفتن تعادل ندارد یا درد دارد
• یکی از پاها پرانتزی‌تر از دیگری است

درمان بسته به شدت وضعیت متفاوت است؛ از مکمل‌های تغذیه‌ای، تمرینات اصلاحی و کفش طبی تا در موارد شدیدتر، بریس یا حتی جراحی اصلاحی در سنین بالاتر.

پاچنبری یا کلاب فوت در کودکان؛ ناهنجاری قابل اصلاح

پاچنبری (Clubfoot) نوعی ناهنجاری مادرزادی است که پا (یا هر دو پا) به سمت داخل و پایین چرخیده‌اند. این وضعیت اگر به‌موقع درمان شود، می‌توان به نتایجی بسیار مثبت دست یافت.

🔹 علائم مشخص:

• چرخش واضح پا به سمت داخل
• سفتی در عضلات ساق و مچ
• ناتوانی در قرار دادن کف پا به‌صورت صاف روی زمین

🔹 روش درمان: رویکرد رایج، روش پونستی (Ponseti Method) است: یک روش غیرجراحی که با گچ‌گیری سریالی، اصلاح تدریجی وضعیت پا و در نهایت استفاده از بریس انجام می‌شود.
در برخی موارد، برش کوچکی برای آزادسازی تاندون آشیل لازم است، اما اغلب بدون جراحی سنگین درمان کامل حاصل می‌شود.

مطابق با منابعی مانند Healthline، درمان زودهنگام کلاب فوت (ترجیحاً در هفته‌های اول تولد) احتمال عملکرد کاملاً طبیعی پا در آینده را بسیار بالا می‌برد.

مزایا و چالش‌های درمان در کودکی

✅ مزایا درمان زودهنگام:

• استفاده از انعطاف‌پذیری استخوانی در سنین پایین
• جلوگیری از درد و اختلالات حرکتی در بزرگسالی
• درمان غیرجراحی در بیشتر موارد

⚠️ چالش‌ها و نیاز به آگاهی:

• پیگیری مستمر والدین در استفاده از بریس یا کفی
• نیاز به همراهی کودک در تمرینات اصلاحی
• شناسایی تفاوت بین حالت طبیعی رشد و مشکل واقعی

جمع‌بندی: آگاهی امروز، حرکت سالم فردا

ناهنجاری‌های اسکلتی در کودکان همیشه نشانه بیماری نیستند، اما تشخیص به‌موقع می‌تواند مانع از بروز مشکلات آینده شود. از صافی کف پا در کودکان تا زانوی پرانتزی در کودکان و حتی موارد پیچیده‌تری مثل پاچنبری یا کلاب فوت در کودکان، همگی در صورت تشخیص زودهنگام، با درمان‌های غیرتهاجمی و ساده قابل کنترل هستند.

اگر در مورد فرم پا یا نحوه راه رفتن کودک‌تان سوالی دارید، مشورت با پزشک ارتوپد اطفال یا فیزیوتراپیست می‌تواند اولین قدم در مسیر درست باشد.