به گزارش سلامت نیوز همزمان با سفر “کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی” به گلستان، مباحثی در جلسات متعدد منتشر شد که یکی از آنها “ابهام در آلاینده بودن” کارخانه کانسارخزر” بود. به گونه ای که حتی یکی از مسوولان قوای استان اعلام کرد که به گفته محیط زیست این کارخانه الودگی ندارد.

در این میان، واکنش یکی از نمایندگان گرگان وآق قلا در مجلس شورای اسلامی قابل توجه بود. عبدالغفور امان زاده که در جریان سفر کمیسیون کشاورزی، آب ومحیط زیست مجلس شورای اسلامی از آلودگی این کارخانه سخن گفت و تنها مسوولی بود که صدای شهروندان گلستانی شد.

این اظهارات، ابهام ها و پرسش ها را در بین شهروندان و افکار عمومی بیشتر کرد. مخصوصا کنشگرانی که خبر دارند این کارخانه سال هاست در لیست صنایع آلاینده قرار دارد و دفتر پایش سازمان حفاظت محیط زیست کشور فراز و نشیب های متعددی را با انها داشته است.

کانسارخزر آلاینده است

عبدالوحید ریاضی فر معاون انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان درباره تاریخچه فعالیت شرکت کانسارخزر به “سلامت نیوز” گفت:« هنگامی که شرکت کانسارخزر در سال 1387 مجوز بهره برداری گرفت چند شرط برای فعالیتش لحاظ شد. نخستین شرط فعالیت این شرکت این بود که نباید پساب کارخانه را به “تالاب اینچه” بریزد. شرط دوم این بود که خروجی پساب باید به گونه ای باشد که استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست را لحاظ کند. حتی ذکر شده بود که آمونیوم و بقیه عناصر آن باید استاندارد باشد.»

او افزود:« ولی علیرغم این شروط برای اخذ مجوز فعالیت، این شرکت از سال 1387 تا کنون همچنان پساب خودش را به تالاب اینچه تخلیه می کند.»

تخریب تالاب و مراتع

ریاضی فر درباره نتایج این تخلیه پساب به تالاب اینچه گفت:« این تخلیه پساب به تالاب اینچه دو اتفاق را رقم زده است. نخست اینکه تالاب تخریب شده و دوم اینکه پهنه آبی ما که حدودا یک هزار هکتار است (بخشی تالابی و بخشی اراضی مرتعی) زیر آب رفته است.»

معاون انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان با اشاره به اینکه متولی تعیین محدوده، یعنی حدوبستر تالاب ها، وزارت نیرو و در استان ها “شرکت های آب منطقه ای” هستند گفت:« بر اساس مصوبه “ستاد اقتصاد مقاومتی” شرکت آب منطقه ای استان مکلف شد تعیین کند که از این پهنه هزارهکتاری که در حال حاضر درگیر پساب است چه مقدارش تالاب بوده و چه میزانش اراضی مرتعی بوده که تحت تاثیر این پساب قرار گرفته است. بر اساس آخرین فایلی که “شرکت آب منطقه ای گلستان” پس از انجام مطالعات در اختیار ما قرار داده است، 310 هکتار از این پهنه آبی تالاب است و مشمول قانون تالاب می شود؛ بقیه یعنی 690 هکتار اراضی مرتعی است که تحت تاثیر پساب قرار گرفته است.»

به گفته ریاضی فر این رقم مازاد بر آن 250 هکتار دیگر مرتع است که در اثر شکسته شدن دیواره، درگیر پساب شد. بنابراین، تخلیه پساب در تالاب که از سال 1387 تا امروز توسط شرکت کانسارخزر انجام شد از سویی باعث تخریب تالاب شده و از سوی دیگر اراضی مرتعی که در جوار تالاب بوده اند را آلوده وتخریب کرده است.

نکته بعدی که معاون انسانی محیط زیست گلستان به آن می پردازد بسیار مهم است. اینکه تا سال 1397 پساب کارخانه بر اساس 4 پارامتر سنجش می شد؛ ولی از 97 تا امروز بر اساس استانداردهای مورد عمل سازمان حفاظت محیط زیست و تخلیه به محیط پذیرنده که 52 پارامتر هستند سنجش می شود.

او در تشریح این موضوع گفت:« شرکت کانسارخزر از سال 1397 تا همین امروز که من با شما صحبت می کنم در لیست “صنایع آلاینده” قرار گرفته و مشمول پرداخت عوارض آلایندگی بوده و مالیاتی هم تکلیف دارد این را وصول کند.»

این مقام مسوول در اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان در پاسخ به پرسش خبرنگار سلامت نیوز که « آیا برداشت من درست است؟ اگر پیش از 97 نیز با 52 پارامتر سنجیده می شد باز هم این کارخانه در لیست صنایع الاینده قرار می گرفت؟ چون از اساس و از آغاز فعالیت، این آلودگی ها وجود داشتند! » گفت:« بله. تا سال 1397 پساب کارخانه بر اساس 4 پارامتر سنجش می شد؛ ولی پس از این تاریخ بر اساس استانداردهای مورد عمل سازمان حفاظت محیط زیست و تخلیه به محیط پذیرنده، با 52 پارامتر سنجش می شود. قانون می گوید اگر می خواهید پسابی را به محیط پذیرنده تخلیه کنید باید استانداردهای مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست را داشته باشید و 52 پارامتر را درباره آن بررسی کنید.»

ریاضی فر افزود:« در سال 1397 ، وقتی شرکت با پارامترهای سازمان در لیست صنایع آلاینده قرار گرفت، “شرکت کانسارخزر” را مکلف کردیم که “مدیریت زیست محیطی” تدوین کند و بگوید که با پساب کارخانه قرار است چه کند؟ شرکت، مطالعه ای را انجام داد و در سازمان حفاظت محیط زیست، رفت وبرگشتی داشت و در نهایت مصوب شد. بر اساس نتایج این مطالعات، “سازمان حفاظت محیط زیست کشور” با روش تزریق به اعماق زمین به عنوان یکی از روش های مدیریت پساب، موافقت کرد و آنرا منوط به یک مطالعه تکمیلی کرد که مطالعه تکمیلی را هم دانشگاه شاهرود انجام داد و در سازمان هم مورد تایید قرار گرفت که تزریق پساب به اعماق زمین را انجام دهند و پساب را برگردانند به همان جایی که از آن برداشت می کنند.»

او با اشاره به اینکه دستورالعمل تزریق به اعماق، در آبان 98 ابلاغ شد تاکید کرد:« از همان زمان، “شرکت شورابه ید گلستان” (دومین کارخانه استحصال ید گلستان) رفت به سمت تزریق پساب و الان اینکار را صد در صد انجام می دهد. میزان تولید هم متناسب با میزان تزریق است؛ یعنی هر چقدر که می تواند تزریق کند همان مقدار می تواند از چاه ها برداشت داشته باشد. اما کانسارخزر این کار را انجام نداد.»

عدم تمکین کانسارخزر به تزریق به دلیل هزینه بالا

معاون محیط انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان افزود:« ولی شرکت کانسارخزر تا امروز همچنان به سمت گزینه تزریق نرفته و با توجه به مجوزی که در سال 1396 برای حوضچه تبخیر طبیعی برایشان به مساحت 1200 هکتار ( مازاد بر هزار هکتاری که الان درگیر پساب هست) صادر شده بود اختصاص نداده است؛ یعنی مجموعا 2200 هکتار که پساب به آنجا منتقل شود و بعد بتوانند بقیه عناصر را استحصال کنند. شرکت کانسارخزر با توجه به مجوزی که در دست داشت گفت من مجوز دارم و می خواهم این حوضچه های تبخیر طبیعی را احداث کنم.»

یک درخواست بدون تایید محیط زیست

او درپاسخ به این پرسش خبرنگار سلامت نیوز که « آیا واقعا برای احداث حوضچه های تبخیر طبیعی مجوز داشته ؟» گفت:« این درخواست علیرغم اینکه مجوز داشت مورد موافقت ما قرار نگرفت و موضوع در جلسه “ستاد اقتصاد مقاومتی” طرح شد. این ستاد مصوبه ای گذاشت مبنی بر اینکه اول باید مطالعه ای انجام شود که آیا احداث حوضچه های تبخیر طبیعی انجام بشود یا نشود؟ دوم اینکه اگر قرار است حوضچه های تبخیر طبیعی احداث شود پهنه جدیدی درگیر پساب نشود و همین محدوده هزار هکتاری که الان ریخته شده و تخریب شده تبدیل به حوضچه تبخیر طبیعی شود. البته اینها باید خارج از محدوده تالاب باشد و آن اراضی مرتعی که خارج از محدوده تالاب درگیر پساب است به عنوان حوضچه تبخیر طبیعی باشد( البته بعد از تایید مطالعه).

ریاضی فر افزود:« مطالعه را دانشگاه گلستان انجام داد؛ چند مرحله رفت وبرگشت داشت و درنهایت مطالعه مورد تایید ما قرار نگرفت و ما به دلیل ابهاماتی که در مطالعه بود و بدون پاسخ ماند، تایید نکردیم که حوضچه تبخیر طبیعی احداث شود. اینرا به ستاد اقتصاد مقاومتی و مراجع قضایی استان نیز اعلام کردیم که تبخیر طبیعی با این مطالعه ای که انجام شده و ابهاماتی که وجود دارد مورد تایید ما نیست و آن مجوزها نیز از نظر ما کان لم یکن است.»

تصمیم نهایی : تزریق پساب به اعماق زمین

معاون انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان درباره تصمیم نهایی محیط زیست برای مدیریت پسماند شرکت های استحصال ید گفت:« با این شرایط و بر اساس مطالعات ENP که شرکت انجام داده بود و گفته شده بود تزریق به اعماق زمین، و در ادامه مطالعه ای که برای تبخیر طبیعی انجام شد و مورد تایید ما قرار نگرفت، گزینه نهایی شرکت کانسارخزر مثل شرکت شورابه ید گلستان و بقیه واحدهای استحصال و فراوری ید، تزریق پساب به اعماق زمین است که این را نیز به دستگاه های ذی ربط در استان اعلام کردیم که حتما باید به سمت تزریق پسماند به اعماق زمین بروند.»

طرح دعوی در مرجع قضایی

به گفته معاون محیط انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان به دلیل عدم تمکین کارخانه “کانسازخزر” به این راهکار، حالا پرونده ای در مرجع قضایی به طرفیت آنها طرح شده است. این دعوی چند خواسته داشته است :

• خواسته نخست ما توقف تخلیه پساب شرکت کانسارخزر به تالاب اینچه است.
• خواسته دوم ما رفع آلودگی تالاب اینچه است که در راستای این خواسته بر اساس مصوبه ستاد اقتصاد مقاومتی، شرکت مکلف شده بود “مطالعات احیای تالاب اینچه” را انجام بدهد. این مطالعه را دانشگاه منابع طبیعی گرگان انجام داد؛ در سازمان حفاظت محیط زیست بررسی شده و بر اساس خروجی این مطالعه باید رسوبات آلوده از کف تالاب جمع آوری شود و شرایط به صورت قبل از فعالیت شرکت کانسارخزر برگردد.
• نکته بعد اینکه مطالبه خساراتی که به تالاب اینچه وارد شده را هم از دادگاه درخواست کرده ایم.

اراضی مرتعی درگیر پساب

معاون محیط انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان در رابطه با اراضی مرتعی که درگیر پساب است گفت:« درباره مراتعی که درگیر پساب است مکاتباتی را با مجموعه منابع طبیعی استان داشته ایم. اما بر اساس قانون، متولی اراضی مرتعی، اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان است که باید پیگیری را برای خسارات و احیای آن اراضی مرتعی طبق قوانین و مقررات خودشان انجام بدهند. ما در محدوده 310 هکتار که محدوده تالاب ماست تکلیف داریم که آن موضوعات را پیگیری کنیم.»