لجبازی یکی از رایج‌ترین رفتارهای کودکان است که به‌ویژه در سنین پیش‌دبستانی و دبستانی بسیار مشاهده می‌شود. این رفتار ممکن است از یک پاسخ ساده به درخواست‌های والدین یا مربیان باشد یا به شکل‌های پیچیده‌تری خود را نشان دهد. بسیاری از والدین و معلمان با این سوال روبه‌رو هستند که چرا کودک آن‌گونه که می‌خواهند رفتار نمی‌کند و چگونه می‌توانند این رفتار را مدیریت کنند. در بسیاری از موارد، لجبازی ناشی از احساس نادیده گرفته شدن است. این مقاله به بررسی این مفهوم می‌پردازد که لجبازی چگونه می‌تواند به عنوان واکنشی نسبت به احساس نادیده گرفته شدن در کودکان ظاهر شود.

 درک لجبازی در کودکان

لجبازی در کودکان معمولاً به‌عنوان یک رفتار مقاومتی یا مخالفت‌آمیز تعریف می‌شود که در آن کودک از انجام خواسته‌ها یا دستورهای بزرگ‌ترها امتناع می‌کند. این رفتار می‌تواند در اشکال مختلفی مانند «نه گفتن»، قهر کردن، مقاومت در برابر دستورالعمل‌ها یا ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه نمود پیدا کند. لجبازی به‌طور طبیعی در دوره‌های مختلف رشد کودک ظاهر می‌شود و بخشی از روند طبیعی رشد عاطفی و شناختی کودک است. در واقع، بسیاری از روان‌شناسان معتقدند که لجبازی می‌تواند نشانه‌ای از استقلال‌طلبی و تمایل کودک به ایجاد مرزهای خود باشد.

 نادیده گرفتن احساسات کودک: ریشه‌های لجبازی

احساس نادیده گرفته شدن یکی از عواملی است که می‌تواند باعث ایجاد لجبازی در کودکان شود. زمانی که کودک احساس می‌کند که نظرات، خواسته‌ها یا احساساتش نادیده گرفته می‌شود، ممکن است واکنشی منفی مانند لجبازی را نشان دهد. این احساس نادیده گرفتن می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

• عدم توجه والدین: زمانی که والدین وقت کافی برای گوش دادن به کودک ندارند یا به نیازهای عاطفی او بی‌توجه هستند.

• ناتوانی در برقراری ارتباط: کودکانی که نمی‌توانند احساسات خود را به‌درستی بیان کنند، ممکن است برای جلب توجه یا ابراز خود از لجبازی استفاده کنند.

• دستورهای نادرست یا غیرمنطقی: اگر والدین یا معلمان خواسته‌هایی از کودک داشته باشند که برای او غیرمنطقی یا غیرقابل درک باشد، کودک ممکن است این احساس را پیدا کند که نادیده گرفته شده است.

• نبود فضای کافی برای ابراز خود: وقتی کودکان فرصت نداشته باشند تا در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کنند یا نظرات خود را بیان کنند، احساس نادیده گرفتن شدن می‌کنند و این می‌تواند به لجبازی منجر شود.

 لجبازی و احساسات نادیده گرفته شدن: یک واکنش طبیعی

کودکان در سنین پایین نیاز دارند تا احساس کنند که می‌توانند خود را ابراز کنند و نظراتشان شنیده می‌شود. لجبازی به نوعی واکنش کودک به نیاز به توجه و احترام است. زمانی که کودک احساس می‌کند که بزرگ‌ترها، به‌ویژه والدین، به خواسته‌ها یا احساسات او بی‌توجه هستند، این احساس می‌تواند منجر به واکنش‌های لجبازانه شود. به‌طور مثال، کودک ممکن است در برابر درخواست والدین که از او خواسته‌اند اتاقش را مرتب کند، مقاومت کند. این مقاومت می‌تواند نشان‌دهنده احساس نادیده گرفته شدن یا عدم اهمیت دادن به خواسته‌های کودک باشد.

 بررسی رابطه لجبازی و اعتماد به نفس کودک

اعتماد به نفس پایین یکی از عواملی است که ممکن است باعث بروز لجبازی در کودکان شود. زمانی که کودک احساس کند که هیچ‌کس به او توجه نمی‌کند و خواسته‌هایش برای دیگران بی‌اهمیت است، ممکن است واکنشی همچون لجبازی نشان دهد تا توجه دیگران را جلب کند. این رفتار نوعی تلاش برای جلب توجه است تا کودک احساس کند که وجود او برای دیگران اهمیت دارد. بنابراین، لجبازی کودک می‌تواند به‌عنوان تلاشی برای خودنمایی و جلب توجه در برابر بزرگ‌ترها در نظر گرفته شود.

 نقش والدین در شکل‌گیری لجبازی به عنوان واکنش به نادیده گرفتن

والدین نقش مهمی در شکل‌گیری رفتارهای لجبازانه کودک دارند. زمانی که والدین در برخورد با کودک به احساسات او توجه نمی‌کنند یا در مواردی کودک را درک نمی‌کنند، ممکن است باعث شوند که کودک احساس کند نادیده گرفته می‌شود. در این صورت، کودک ممکن است از لجبازی به‌عنوان واکنشی برای جلب توجه استفاده کند. همچنین، والدین اگر همواره در موقعیت‌های مختلف کودک را دست کم بگیرند یا به نظرات او ارزشی ندهند، می‌توانند باعث شوند که کودک احساس کند که هیچ‌گونه قدرتی در تصمیم‌گیری‌های خانواده ندارد و این خود عامل مهمی در بروز لجبازی است.

 لجبازی و احساسات کودک در محیط‌های اجتماعی

نه‌تنها در خانه بلکه در محیط‌های اجتماعی مانند مدرسه نیز کودک ممکن است احساس نادیده گرفته شدن کند. در مدرسه، وقتی معلم یا همکلاسی‌ها به کودک توجه کافی نمی‌کنند یا او را نادیده می‌گیرند، این احساس می‌تواند باعث بروز رفتارهای لجبازانه شود. در این شرایط، کودک ممکن است از طریق لجبازی یا مخالفت با دستورات معلم یا دیگر دانش‌آموزان واکنش نشان دهد. در واقع، لجبازی کودک در این زمینه، پاسخی به احساس نادیده گرفته شدن و نیاز به تایید است.

 راهکارهای مقابله با لجبازی ناشی از احساس نادیده گرفته شدن

برای مدیریت لجبازی کودکان که ناشی از احساس نادیده گرفتن است، لازم است که والدین و مربیان به چند نکته توجه داشته باشند:

• گوش دادن فعال: به کودک اجازه دهید تا احساسات خود را بیان کند. گوش دادن فعال به کودک کمک می‌کند تا احساس کند که برای دیگران اهمیت دارد.

• تقویت خودباوری: والدین باید به کودک کمک کنند تا اعتماد به نفس داشته باشد و احساس کند که نظرات و خواسته‌های او ارزشمند هستند.

• دادن انتخاب به کودک: یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری از لجبازی، دادن انتخاب‌های محدود به کودک است. این کار باعث می‌شود که کودک احساس کند که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت دارد و نظراتش نادیده گرفته نمی‌شود.

• پاسخ‌های سازنده به لجبازی: به‌جای تنبیه کودک برای لجبازی، والدین باید رفتارهایی سازنده و مثبت را تقویت کنند. این کار به کودک کمک می‌کند تا بیاموزد که چگونه احساسات خود را به شیوه‌ای مناسب ابراز کند.

 نتیجه‌گیری

لجبازی در کودکان می‌تواند نتیجه مستقیم احساس نادیده گرفته شدن باشد. زمانی که کودک احساس کند که توجه کافی به او نمی‌شود یا نظرات و احساساتش مورد توجه قرار نمی‌گیرد، ممکن است به رفتارهایی نظیر لجبازی پاسخ دهد. این واکنش می‌تواند نشان‌دهنده تلاش کودک برای جلب توجه و تایید شدن باشد. برای مدیریت این رفتار، والدین و معلمان باید به نیازهای عاطفی کودک توجه کنند و به‌گونه‌ای با او برخورد کنند که احساس کند مورد احترام و توجه قرار دارد. با ایجاد فضای سالم برای ابراز احساسات و نظرات کودک، می‌توان به کاهش لجبازی و ایجاد رابطه‌ای مستحکم و مثبت کمک کرد.

۲۸ فروردین ۱۴۰۴ ۱۶:۲۷