کبد یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن انسان است که نقش اساسی در متابولیسم، سم‌زدایی، تولید صفرا و ذخیره ویتامین‌ها و مواد معدنی ایفا می‌کند. التهاب کبد، که به طور علمی به آن هپاتیت (Hepatitis) گفته می‌شود، اختلالی است که در اثر عوامل مختلفی از جمله ویروس‌ها، سموم، داروها، بیماری‌های خودایمنی و مصرف الکل ایجاد می‌شود. التهاب مزمن یا حاد کبد می‌تواند عوارضی جدی نظیر سیروز، نارسایی کبد و حتی سرطان کبد را به دنبال داشته باشد.

در این مقاله، به بررسی کامل التهاب کبد می‌پردازیم؛ از تعریف و انواع آن گرفته تا روش‌های پیشگیری و درمان.

هپاتیت به معنی التهاب بافت کبد است. التهاب به معنی پاسخ سیستم ایمنی بدن به آسیب یا عفونت می‌باشد. وقتی سلول‌های کبدی ملتهب می‌شوند، عملکرد طبیعی این عضو حیاتی مختل می‌شود. بسته به عامل ایجادکننده، هپاتیت می‌تواند به دو شکل حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (بلندمدت) بروز کند.

انواع التهاب کبد

 هپاتیت ویروسی

شایع‌ترین نوع هپاتیت، نوع ویروسی آن است که توسط ویروس‌های خاصی ایجاد می‌شود. پنج نوع اصلی آن عبارتند از:

الف. هپاتیت A

ب. هپاتیت B

• از طریق تماس با خون، ترشحات بدن، رابطه جنسی محافظت‌نشده یا از مادر به نوزاد منتقل می‌شود.

• می‌تواند حاد یا مزمن باشد.

• واکسن دارد.

پ. هپاتیت C

• معمولاً از طریق تماس با خون آلوده (مانند تزریق با سرنگ مشترک) منتقل می‌شود.

• اغلب مزمن می‌شود.

• واکسن ندارد ولی داروهای مؤثر برای درمان آن وجود دارد.

ت. هپاتیت D

• فقط در افراد مبتلا به هپاتیت B رخ می‌دهد.

• بیماری شدیدتری نسبت به B ایجاد می‌کند.

• با واکسن هپاتیت B قابل پیشگیری است.

ث. هپاتیت E

• شبیه به هپاتیت A از راه خوراکی منتقل می‌شود.

• بیشتر در مناطق با بهداشت پایین دیده می‌شود.

• برای زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.

 هپاتیت ناشی از الکل

• مصرف مفرط و طولانی‌مدت الکل به سلول‌های کبد آسیب می‌زند و منجر به التهاب می‌شود.

• ممکن است به سیروز و نارسایی کبدی ختم شود.

 هپاتیت دارویی یا سمی

• برخی داروها مانند استامینوفن، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدسرطان می‌توانند کبد را تحت تأثیر قرار دهند.

• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی نیز می‌تواند موجب التهاب کبد شود.

 هپاتیت خودایمنی

• یک بیماری نادر که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند.

• بیشتر در زنان دیده می‌شود.

• اگر درمان نشود، ممکن است به نارسایی کبد منجر شود.

بسته به نوع هپاتیت، علائم می‌توانند متفاوت باشند. در برخی موارد هیچ علامتی وجود ندارد، به خصوص در مراحل اولیه. اما علائم رایج شامل موارد زیر هستند:

• زردی پوست و چشم (یرقان)

• خستگی مزمن

• تهوع و استفراغ

• کاهش اشتها

• درد در ناحیه راست بالای شکم

• ادرار تیره

• مدفوع روشن‌رنگ

• تب (در موارد ویروسی)

• کاهش وزن بی‌دلیل

• خارش بدن

روش‌های تشخیص

برای تشخیص صحیح نوع و شدت هپاتیت، پزشکان از چند روش استفاده می‌کنند:

 آزمایش خون

• بررسی آنزیم‌های کبدی مانند ALT و AST

• شناسایی ویروس‌های خاص

• بررسی آنتی‌بادی‌ها و مارکرهای ایمنی

 سونوگرافی و تصویر‌برداری

 بیوپسی کبد

 فیبرو اسکن (FibroScan)

درمان هپاتیت بستگی به نوع آن دارد:

 درمان هپاتیت A و E

 درمان هپاتیت B

• در صورت مزمن شدن: استفاده از داروهای ضدویروسی مانند تنوفوویر یا انتکاویر

• در موارد شدید، پیوند کبد ممکن است نیاز باشد

 درمان هپاتیت C

• داروهای خوراکی ضدویروس مستقیم (DAA) مانند سُفُسبوویر و لدیپاسویر

• امروزه بیش از 95٪ موارد قابل درمان هستند

 درمان هپاتیت خودایمنی

 درمان هپاتیت الکلی یا دارویی

پیشگیری از التهاب کبد

 واکسیناسیون

رعایت بهداشت فردی و عمومی

 رفتارهای سالم

• استفاده از وسایل شخصی مانند مسواک و تیغ

• رعایت نکات ایمنی هنگام تزریقات

• پرهیز از روابط جنسی پرخطر

 عدم مصرف خودسرانه دارو

 پرهیز از مصرف الکل

عوارض التهاب کبد مزمن

در صورت عدم درمان، التهاب مزمن کبدی می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• فیبروز: تجمع بافت زخم در کبد

• سیروز: مرحله نهایی آسیب مزمن کبد

• نارسایی کبد: ناتوانی کبد در انجام وظایف حیاتی

• سرطان کبد: به‌ویژه در افراد مبتلا به هپاتیت B و C مزمن

تغذیه مناسب برای بیماران کبدی

رعایت رژیم غذایی صحیح برای کمک به عملکرد بهتر کبد حیاتی است:

• پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کرده و فرآوری‌شده

• مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و پروتئین‌های سالم

• نوشیدن آب کافی

• پرهیز کامل از الکل

• محدودیت مصرف نمک

زندگی با التهاب کبد

زندگی با هپاتیت مزمن ممکن است چالش‌برانگیز باشد اما با درمان و مراقبت مناسب، بسیاری از بیماران زندگی عادی خواهند داشت. نکات مهم شامل:

• مراجعه منظم به پزشک

• پیروی دقیق از رژیم دارویی

• واکسیناسیون خانواده و شریک جنسی

• رعایت بهداشت فردی و عمومی

• پیگیری سلامت روان و جلوگیری از افسردگی

نتیجه‌گیری

التهاب کبد یا هپاتیت یکی از بیماری‌های شایع ولی قابل پیشگیری و درمان است. شناخت دقیق نوع بیماری، رعایت بهداشت، واکسیناسیون، و پیروی از سبک زندگی سالم می‌تواند نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی آن ایفا کند. اطلاع‌رسانی عمومی و افزایش آگاهی جامعه درباره راه‌های انتقال و پیشگیری از هپاتیت، گامی مهم در مسیر بهبود سلامت عمومی است.

۲۱ فروردین ۱۴۰۴ ۱۲:۳۷