چسبندگی روده یکی از مشکلات شایع و در عین حال پیچیده گوارشی است که ممکن است افراد مختلف در طول زندگی خود با آن مواجه شوند. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بین بخش‌های مختلف روده یا بین روده و سایر اندام‌های شکمی، بافت‌های فیبروزی یا بافت‌های اسکاری (Scar tissue) ایجاد شده و باعث اتصال غیرطبیعی آنها به یکدیگر می‌شود. چسبندگی‌های روده می‌توانند باعث ایجاد انسداد در مسیر عبور مواد غذایی، گازها و مایعات شوند و در موارد شدید، زندگی فرد را تهدید کنند.

این مقاله به بررسی جامع علائم، دلایل، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از چسبندگی روده پرداخته و سعی دارد اطلاعات کاملی را در اختیار خوانندگان قرار دهد.

چسبندگی روده یا Adhesion، به نوارهایی از بافت فیبروزی گفته می‌شود که می‌توانند دو بخش از بافت‌ها یا اندام‌ها را به هم متصل کنند. این نوارها اغلب در نتیجه آسیب یا التهاب ایجاد شده و در بسیاری از موارد پس از انجام عمل جراحی در شکم یا لگن ایجاد می‌شوند.

چسبندگی‌ها معمولاً بدون علامت هستند، اما در صورت شدت یافتن می‌توانند منجر به انسداد روده (Bowel Obstruction)، دردهای شدید شکمی و اختلالات گوارشی شوند.

جراحی شکم

یکی از مهم‌ترین علل چسبندگی روده، جراحی‌های شکمی و لگنی است. در حین جراحی، برش‌ها و دستکاری‌های صورت گرفته در بافت‌ها می‌تواند منجر به ایجاد زخم شود که این زخم‌ها در فرآیند بهبودی، ممکن است به صورت چسبندگی درآیند.
عمل‌هایی که بیشترین خطر چسبندگی را دارند عبارتند از:

• آپاندکتومی (برداشتن آپاندیس)
• هیسترکتومی (برداشتن رحم)
• کولکتومی (برداشتن بخشی از روده بزرگ)
• عمل سزارین
• جراحی‌های مربوط به کیست تخمدان یا اندومتریوز

 عفونت‌ها و التهاب‌ها

عفونت‌ها یا التهاب‌های داخل شکمی می‌توانند موجب تحریک بافت‌ها و در نتیجه ایجاد چسبندگی شوند. برخی از این موارد شامل:

• پریتونیت (التهاب صفاق)
• آندومتریوز (رشد غیرطبیعی بافت آندومتر خارج از رحم)
• بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند کرون و کولیت اولسراتیو

 پرتودرمانی

پرتودرمانی که برای درمان برخی از سرطان‌ها (مانند سرطان تخمدان، رحم، یا روده بزرگ) انجام می‌شود، می‌تواند باعث آسیب به بافت‌های شکمی و ایجاد چسبندگی شود.

تروما (ضربه)

ضربه‌های شدید به ناحیه شکم، به ویژه در حوادث رانندگی یا سقوط از ارتفاع، می‌توانند منجر به آسیب و چسبندگی شوند.

اگرچه بسیاری از چسبندگی‌ها بی‌علامت هستند، اما در برخی موارد، علائم مهمی ظاهر می‌شوند:

 درد شکم

• دردهای شکمی مداوم یا متناوب که ممکن است به طور ناگهانی یا به دنبال خوردن غذا تشدید شوند.
• دردهای کرامپی (مانند دل‌پیچه)

 نفخ شکم

• احساس پری و سنگینی شکم
• برآمدگی شکم

تغییرات در حرکات روده

• یبوست شدید
• اسهال متناوب
• قطع شدن ناگهانی حرکات روده‌ای (به دلیل انسداد)

 تهوع و استفراغ

• به خصوص اگر چسبندگی باعث انسداد شده باشد.
• استفراغ محتویات معده یا روده‌ای (در انسداد شدید)

 کاهش وزن

• به دلیل کاهش اشتها و مشکل در جذب مواد غذایی

 انسداد روده (Bowel Obstruction)

یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای چسبندگی، انسداد کامل یا نسبی روده است که می‌تواند علائمی مانند:

• درد شدید و حاد شکمی
• قطع عبور گاز و مدفوع
• استفراغ شدید
• تورم قابل توجه شکم

را ایجاد کند.

 روش‌های تشخیص چسبندگی روده

 معاینه بالینی

• ارزیابی دقیق علائم بیمار
• بررسی صداهای روده (گاهی کاهش یا افزایش غیرطبیعی)

 تصویربرداری

الف. سی‌تی اسکن (CT Scan)

• شایع‌ترین و دقیق‌ترین روش
• مشخص کردن محل انسداد یا چسبندگی

ب. رادیوگرافی شکم (X-ray)

• نشان‌دهنده سطوح مایع-هوا در روده

ج. MRI شکم

• در موارد خاص یا برای زنان باردار

 لاپاروسکوپی تشخیصی

• گاهی لازم است برای تشخیص قطعی و حتی درمان، لاپاروسکوپی انجام شود.

 روش‌های درمان چسبندگی روده

 درمان دارویی (محافظه‌کارانه)

• محدود کردن مصرف خوراکی (NPO)
• تزریق مایعات و الکترولیت‌ها
• داروهای ضد درد
• لوله بینی-معده‌ای (NG Tube) برای کاهش فشار روده

درمان جراحی

اگر انسداد کامل یا علائم شدید باشد:

الف. جراحی باز (Laparotomy)

• برداشتن چسبندگی‌ها
• در صورت نیاز برداشتن بخش آسیب‌دیده روده

ب. لاپاروسکوپی (Laparoscopy)

• روش کم‌تهاجمی برای جدا کردن چسبندگی‌ها

 اقدامات حمایتی

• تغذیه داخل وریدی (در صورت نیاز)
• پیشگیری از عفونت پس از عمل

 پیشگیری از چسبندگی روده

 تکنیک‌های جراحی دقیق

• کاهش دستکاری بافت‌ها
• استفاده از مواد ضد چسبندگی (مانند Seprafilm)
• حفظ رطوبت بافت‌ها حین جراحی

 درمان مناسب عفونت‌ها

• پیشگیری و درمان به‌موقع بیماری‌های التهابی شکمی

اجتناب از جراحی‌های غیرضروری

• تنها انجام جراحی در موارد واقعا ضروری

زندگی با چسبندگی روده

افرادی که با چسبندگی روده زندگی می‌کنند باید:

• رژیم غذایی سبک و کم‌فیبر (در موارد انسداد جزئی)
• مصرف مایعات کافی
• فعالیت بدنی سبک (برای بهبود حرکات روده)
• پیگیری منظم با پزشک

نتیجه‌گیری

چسبندگی روده می‌تواند از یک مشکل بی‌علامت تا یک تهدید جدی برای حیات متغیر باشد. آگاهی از علائم و دلایل آن، نقش مهمی در پیشگیری و درمان به‌موقع دارد. مشاوره با پزشک متخصص گوارش یا جراح در صورت بروز علائم مشکوک، ضروری است. با رعایت نکات جراحی و مراقبت‌های پزشکی، می‌توان احتمال بروز چسبندگی را کاهش داد.

۲۳ اسفند ۱۴۰۳ ۱۴:۴۰