«در اینترنت مرکز مشاوره آنلاین را جستجو می‌کند و با تعداد زیادی از سایت‌های مختلف که با شعارهایی مانند «مشاوره خانواده 24 ساعته»، «مشاوره آنلاین با روان‌شناس خوب»، «بهترین دکتر روان‌شناس آنلاین» و… سعی در جلب نظر مخاطبان و مددجویان دارند، مواجه می‌شود.
یکی از سایت‌ها را بازکرده و نوع مسئله‌ای که نسبت به آن نیاز به مشاوره دارد را انتخاب می‌کند؛ سایت به‌صورت خودکار بدون اینکه اطلاعاتی از فرد مشاور به او بدهد، در خواست ثبت شماره تلفن همراه می‌کند و هزینه مشاوره را به نمایش می‌گذارد.»
مدتی است که مشاوره‌های روان‌شناسی آنلاین بسیار میان افراد خصوصاً کسانی که شاغل هستند و زمان محدودی برای رسیدگی به‌سلامت روان خود دارند، مورد استقبال قرار گرفته است.
فتحی آشتیانی رئیس سازمان نظام روان‌شناسی در خصوص مشاوره‌های آنلاین می‌گوید: تقریباً از بعد از دوران کرونا استفاده از مشاوره‌های آنلاین بیش‌ازپیش در میان مردم جا افتاد و تداوم پیدا کرد.
وی می‌گوید: معمولاً مشاوره‌های آنلاین توسط افراد دارای پروانه از سوی سازمان نظام روان‌شناسی انجام می‌شود اما ممکن است برخی از افراد سودجو که حتی تحصیلات دانشگاهی هم ندارند این سایت‌ها را مدیریت و در آن فعالیت کنند.»
ازاین‌رو سؤالاتی از جمله «چه سازمان یا وزارتخانه‌ای روی این سایت‌ها نظارت دارد؟ آیا برای راه‌اندازی سایت‌های مشاوره آنلاین نیاز به دریافت مجوز است یا خیر؟چگونه می‌توان تشخیص داد که مشاورهای آنلاین، افراد دارای صلاحیت برای این کار هستند یا خیر؟» و… تبدیل به دغدغه‌ای مهم برای افراد نیازمند به یک همراه و مشاور خوب برای باز کردن گره‌های زندگی و فکری‌شان شده است.
چه کسی مسئول رسیدگی به سایت‌های آنلاین روان‌شناسی است؟
حامد مصلحی سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در گفت‌وگو با فارس، در خصوص مسئول نظارت بر سایت‌های مشاوره آنلاین می‌گوید: نظارت و صلاحیت‌سنجی، بررسی انواع خدمات و تمامی مسائل صنفی این حوزه به طور مستقیم در اختیار قانونی سازمان نظام روان‌شناسی کشور قرار دارد.
اینکه این سایت‌ها مجوزشان را از کجا گرفته‌اند یا اصلاً مجوز دارند یا خیر را باید سازمان نظام روان‌شناسی پاسخ دهد.
البته این سایت‌ها انواع مختلفی دارد و از یک صنف نیستند. بعضی از این سایت‌ها بدون آنکه مجوزی گرفته باشند فعالیت می‌کنند که سازمان نظام روان‌شناسی باید نسبت به فعالیت آنها پاسخگو باشد که چرا این سایت‌ها بدون مجوز فعالیت می‌کنند؟
وی در خصوص نوع نظارت وزارت بهداشت می‌گوید: کاری که وزارت بهداشت انجام می‌دهد، مرتبط با بخش‌های نظام ارجاع و نظارت بر واحدهای درمانی مانند روانپزشکی است و در حوزه روان‌شناسی هم مداخلات پیشگیرانه‌ای را در حوزه بهداشت برعهده دارد.
مصلحی در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت بهداشت روی سازمان نظام روان‌شناسی نظارت دارد یا خیر؟پاسخ می‌دهد: خیر. بر اساس ماده یک قانون سازمان نظام روان‌شناسی این سازمان یک واحد صنفی مستقل بوده و رئیس آن به انتخاب اعضا این سازمان انتخاب می‌شود که نظارت بر روان‌شناس‌ها بر عهده اوست.
مشاوره آنلاین یا حضوری؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مشاوره آنلاین مؤثر است؟ توضیح می‌دهد: در بسیاری از مداخلات پیشگیرانه و شناختی پژوهش‌هایی وجود دارد که اثربخشی این حوزه و مداخلات را نشان می‌دهد.
بر اساس این پژوهش مداخلاتی که از طریق روش‌های مجازی صورت می‌گیرد و تصویری هم نیست، اثربخشی حوزه‌های هیجانی کمتر بوده است.
بر اساس شواهد اگر هیجانات یک فرد در زمان مداخلات درگیر شود «که در اکثر موارد هم مبتنی بر مداخلات هیجان دار یا هیجان‌مدار درگیر می‌شود»، اثربخشی این مشاوره‌ها کمتر خواهد بود.
چه کسی مجوز سایت‌های آنلاین را صادر می‌کند؟
علی فتحی آشتیانی رئیس سازمان نظام روان‌شناسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص مشاوره‌های آنلاین می‌گوید: مشاوره‌های آنلاین مانند مشاوره‌های حضوری است. تنها تفاوت آن است که مشاوره حضوری یا رو در رو از نظر کیفیت در مقایسه با مشاوره‌های آنلاین مؤثرتر است. زیرا مشاور حضوری این امکان را مهیا می‌کند تا روان‌شناس یا مشاور بتواند تغییرات رفتاری، چهره‌ای و عملکردی مراجع خود را به‌خوبی مشاهده و باتوجه‌به آنها فکر کند؛ بنابراین مشاوره حضوری و آنلاین از نظر محتوا تفاوت زیادی ندارند.
وی در خصوص مجوز سایت‌های مشاوره آنلاین می‌گوید: تمامی افرادی که پروانه سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره را دارند، می‌توانند هم به‌صورت حضوری و هم به‌صورت آنلاین مشاوره دهند. آشتیانی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است فردی بدون داشتن مجوز، به‌صورت آنلاین خدمات مشاوره ارائه دهد یا خیر؟ توضیح می‌دهد: تمامی کسانی که مشاوره آنلاین می‌دهند باید مجوز داشته باشند اما در برخی از موارد، فردی ممکن است رشته تحصیلی‌اش روان‌شناسی نباشد اما کار مشاوره انجام دهد که این مسئله تخلف تلقی می‌شود. یا برخی از این مشاوره‌ها در رشته روان‌شناسی تحصیل کرده‌اند اما مجوزی از سازمان نظام روان‌شناسی ندارند که این افراد هم متخلف هستند.
روان‌شناسان می‌توانند در فضای مجازی تبلیغات کنند
وی در واکنش به این مسئله که در برخی از این سایت‌ها اسم و مشخصات مشاور ذکر شده اما به‌عنوان کارشناس روان‌شناسی معرفی می‌شوند، می‌گوید:هیچ مشاوری در مقطع کارشناسی اجازه انجام کار مشاوره ندارد؛ حداقل مدرکی که برای کار مشاوره نیاز است کارشناسی ارشد است. البته روان‌شناسی که در مقطع کارشناسی ارشد است هم باید از سازمان نظام روان‌شناسی مجوز داشته باشد در غیر این صورت‌باز هم اجازه انجام کار مشاوره را نخواهد داشت.
اگر فردی در مقطع کارشناسی این مشاوره را انجام می‌دهد صددرصد تخلف کرده است.رئیس سازمان نظام روان‌شناسی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان نظام روان‌شناسی به‌طورکلی بر روی سایت‌های مشاوره‌های آنلاین نظارت دارد یا خیر؟، می‌گوید: ما برای تأسیس و راه‌اندازی این سایت‌ها مجوز نمی‌دهیم بلکه به افراد ذی‌صلاح برای انجام کار مشاوره مجوز می‌دهیم. افرادی که دارای مجوز هستند می‌توانند برای خود در فضای مجازی صفحه بسازند و تولید محتوا کنند. از کارشان تبلیغات کنند. البته تبلیغات هم باید دارای چارچوب باشد.
مردم روی سایت‌ها نظارت کنند!
وی در خصوص نظارت این سازمان بر روی سایت‌ها و پیج‌های روان‌شناسی در فضای مجازی می‌گوید: طبیعتاً ما سایت‌ها و پیج‌های فعال در حوزه روان‌شناسی را بررسی نمی‌کنیم؛ اما اگر فردی از سایت غیرقانونی «سایتی که افراد بدون مجوز آن را مدیریت می‌کنند» شکایت کند ما با آن سایت برخورد خواهیم کرد.
فتحی آشتیانی مردم را مسئول تشخیص صلاحیت مشاوران می‌داند و می‌گوید: در واقع مردم باید تشخیص دهند که این مشاور مجوز دارد یا خیر. مردم باید قبل از بهره‌گیری از خدمات مشاوره، فرد مشاور را مورد ارزیابی قرار دهند. مردم باید بررسی کنند که آیا این مشاور مدرک کارشناسی ارشد دارد یا خیر؟ و بعد در سایت سازمان بررسی کنند که آیا این فرد از سازمان نظام روان‌شناسی مجوز دارد یا خیر؟
وی در واکنش به این مسئله که برخی از مراکز مشاوره آنلاین به‌صورت تلفنی «تصویری یا صوتی» مشاوره می‌دهند اما برخی دیگر به‌صورت پیامکی، می‌گوید: چنین چیزی تحت عنوان مشاوره پیامکی تعریف نشده است. البته در اکثر موارد چنین مشاوره‌های مستلزم هزینه نخواهد بود. اگر مرکزی برای ارائه چنین خدمات مشاورهای هزینه دریافت کرد دچار تخلف شده است؛ اما اگر هزینه دریافت نکند مشکلی نخواهد داشت.
سازمان نظام روان‌شناسی پذیرای شکایات مردمی؟!
وی در پاسخ به این مسئله که اگر یکی از روان‌شناس‌هایی که به‌صورت غیرحضوری مشاوره می‌دهد، مشاوره اشتباه انجام دهد و زندگی فرد را دچار مشکل کند، افراد متضرر می‌توانند شکایت کنند یا خیر؟ می‌گوید: اگر مشاوری بیشتر از تعرفه سازمان از مردم پول اضافه‌تر دریافت کند و یا راهنمایی اشتباه «منوط بر اینکه ثابت شود راهنمایی او اشتباه بوده است» افراد متضرر می‌توانند به معاونت انتظامی سازمان نظام روان‌شناسی جمهوری اسلامی ایران مراجعه کرده و شکایت کنند.