به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، بر اساس داده‌های سازمان‌های بین‌المللی هواشناسی نیز ماه مرداد (آگوست به میلادی) گرم‌ترین ماه تاریخ اعلام شد. کشورما هم از این موج گرما درامان نبود و تابستان امسال هم موج شدید گرما در نقاط مختلف کشور مستقر شد. بر اساس همین افزایش گرما، در مردادماه سال جاری و تنها در تهران ۱۱ بار دمای بالای ۴۰ درجه به ثبت رسید.
به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، گرمای هوا در نقاط مختلف کشور در تابستان سال جاری بی‌سابقه بوده است. استقرار گنبد حرارتی در منطقه غرب آسیا و به‌ویژه ایران، افزایش دمای هوا در مناطق مختلف کشور را تشدید کرد.استقرار گنبد حرارتی در ایران سبب شد تا به‌صورت پیوسته تعداد قابل‌توجهی از شهرهای ایران در لیست گرم‌ترین شهرهای جهان در تابستان سال جاری قرار گیرند. به طور نمونه در پانزدهم ماه آگوست سه شهر طبس، امیدیه و دزفول ایران به‌عنوان گرم‌ترین شهرهای جهان معرفی شدند و این سه شهر در کنار سه شهر دیگر زابل، اهواز و آبادان در لیست ۱۵ شهر گرم جهان قرار گرفتند که اثبات می‌کند شدت افزایش دما در ایران تا چه میزان بالا و مخاطره‌آمیز بوده است.
محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، افزایش دما را تأثیرگذار بر کیفیت زندگی هم‌وطنان در حوزه‌های مختلف می‌داند و می‌گوید: «افزایش شدید دما در سال جاری در حوزه‌های مختلف برای کشور مشکلات فراوانی را ایجاد کرد که از جمله آن می‌توان به تهدید سلامت و افزایش بسیار زیاد مراجعات مردمی به بیمارستان‌ها به‌ویژه در مناطق گرمسیری به دلیل گرمازدگی اشاره کرد. »
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که چگونه افزایش گرما بر سلامت جسم و روان افراد تأثیر می‌گذارد؟
امسال، جهان گرمای شدید و بی‌پیشینه ای را تجربه کرده و بخش‌هایی از آسیا و اروپا با موج شدید گرما و افزایش درجهٔ حرارت روبه رو شده است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) درباره این افزایش گرما می‌گوید: تغییرات آب‌وهوایی بزرگ‌ترین خطری است که سلامت بشر را تهدید می‌کند. شاید در ظاهر اغراق‌آمیز باشد اما کارشناسان نیز می‌گویند: چندان دور از ذهن نیست.
طی ۲۰ سال گذشته، مرگ و میر ناشی از گرمای شدید حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است. اروپا سریع‌تر از دیگر قاره‌های جهان در حال گرم شدن است و هر ساله ده‌ها هزار نفر به دلیل گرمایش شدید در این قاره جان خود را از دست می‌دهند. براساس آمار بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ میلادی، سالانه حدود ۴۸۹ هزار نفر در سراسر جهان به دلیل گرمای شدید جان خود را از دست داده‌اند و این بهای عدم اقدامات لازم برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی است. اروپا با سرعتی حدود ۲ برابر میانگین جهانی در حال گرم شدن است. از ۴۸۹ هزار مرگ سالانه ناشی از گرمای شدید حدود ۳۶ درصد، یعنی تقریباً معادل ۱۷۶ هزار و ۴۰ نفر آن متعلق به اروپا است. اما چگونه گرما سلامت انسان را به مخاطره می اندازد؟
اثر مخرب گرما
حسین کرمانپور، مدیر بخش اورژانس بیمارستان سینا به «شهروند» در رابطه با اثرات افزایش گرما می‌گوید: «گرما به اشکال مختلف سلامت انسان‌ها را تهدید می‌کند. از تأثیرات مهم گرما می‌توان به خستگی اشاره کرد که شامل سرگیجه، سردرد، لرزه و تشنگی است. این یکی از تأثیرات گرما است که بسیار معمول است و می‌تواند هر انسانی را تحت تأثیر قرار دهد. زمانی گرما اثر مخرب و خطرناکی بر سیستم بدن انسان می‌گذارد که افزایش دمای بالایی را تجربه کنیم.
دمای مرکزی بدن در حالت استراحت معمولاً حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. اما نکته مهم این است که فاصله این دما تا مرز گرمازدگی فقط ۴ درجه سانتی‌گراد است و با افزایش دمای بدن به بالای ۴۱ درجه مشکلات غیر قابل جبرانی بوجود می‌آید. این حالت یک اضطرار طبی بوده و منجر به تخریبات ماندگار بر اعضای بدن انسان و حتی مرگ می‌شود.»
او در ادامه می‌گوید: « گرمای شدید به طور کلی برای سلامتی خطرناک است اما در جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، افراد مسن و کسانی که کارهای فیزیکی در فضای باز انجام می‌دهند، خطر گرمازدگی بالاتر است. افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی، قلبی نیز بیشتر از دیگران از موج گرمای شدید متأثر می‌شوند. تأثیر گرما روی قلب می‌تواند قابل توجه باشد. دمای بالا می‌تواند باعث شود که قلب برای خنک کردن بدن سخت‌تر کار کند و منجر به افزایش فشار روی سیستم قلبی عروقی شود. گرما می‌تواند رگ‌های خونی را گشاد کند و فشار خون را کاهش دهد تا جایی پیش برود که افراد بی‌هوش شوند.»
کرمانپور سکته قلبی را یکی دیگر از تأثیرات خطرناک گرما بر بدن انسان می‌داند و می‌گوید: «سکته گرما یک مشکل قلبی جدی ناشی از گرما است. زمانی رخ می‌دهد که سیستم تنظیم دمای بدن از کار بیفتد و دمای داخلی به سرعت افزایش یابد. این امر می‌تواند منجر به آسیب به قلب و سایر اندام‌ها شود و علائمی مانند گیجی، تشنج و از دست دادن هوشیاری را ایجاد کند.
سکته گرمایی جدی‌ترین شکل آسیب گرمایی است و زمانی این عارضه بروز می‌کند که دمای بدن به ۴۰ درجه سانتی گراد یا بالاتر برسد. سکته گرمایی نیاز به درمان فوری دارد، چون می‌تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه‌ها و عضلات آسیب وارد کند. هرچه درمان به تأخیر بیفتد آسیب‌های وارده بیشتر می‌شود و احتمال عوارض جدی‌تر یا مرگ افزایش خواهد یافت.»
موج گرما بر سلامت روان چه تأثیری دارد؟
هوای خیلی گرم علاوه بر خطراتی که برای سلامت جسم دارد، مثل گرمازدگی و سکته گرمایی و حتی مشکلات قلبی و تنفسی، می‌تواند پیامدهای ناخوشایندی برای سلامت روان هم داشته باشد، خصوصاً برای کسانی که عوارض روحی و روانی دارند.«امیرحسین جلالی»، روانپزشک و عضو انجمن روانشناسی ایران می‌گوید: «موج گرما می تواند بر جسم و روان تأثیرگذار باشد. شاید در ابتدا عجیب به نظر برسد اما آب و هوای گرم بر افکار، احساس و رفتار افراد می‌تواند اثرات منفی بگذارد. هوای بسیار گرم می‌تواند افراد را عصبی و پرخاشگر کند، بر دقت و حافظه اثر بگذارد و سرعت عکس‌العمل را پایین بیاورد. همچنین گرمای زیاد هوا بر خواب ما نیز اثر می‌گذارد.
در مورد افرادی که در حال حاضر مشکلات روحی و روانی دارند، این اثرات می‌تواند تشدید بشود. نتایج یک مطالعه گسترده در سال ۲۰۰۱ نشان می‌دهد، رابطه مستقیمی بین گرما و خشونت وجود دارد. همچنین مطالعه صورت گرفته در سال ۲۰۰۸ حاکی از افزایش میزان بستری شدن در بیمارستان‌های روانی در زمان موج گرما است. گرما از جمله عوامل محیطی مؤثر بر سلامت روان و بروز خشونت است. تغییرات اقلیمی و کم آبی‌ها، افزایش گرمای طاقت فرسای هوا را ایجاد می‌کند، به همین جهت علاوه بر جسم، سلامت روان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد؛ مطالعات و تحقیقات زیادی انجام شده که در فصل گرما افراد زیادی برای دریافت خدمات مرتبط با سلامت روان به مراکز مشاوره‌ای مراجعه می‌کنند..»
بنابر گفته‌های این عضو انجمن روانشناسی، این گرما و احساسات ناشی از گرما باعث می‌شود افراد تحریک‌پذیر شوند در واقع گرما منجر به کاهش آستانه تحمل و افزایش تحریک‌پذیری افراد می‌شود. تحریک‌پذیری ناشی از گرما منجر به اختلالات الگوی خواب، ایجاد استرس و فشار روانی در افراد می‌شود. گرما خلق و خوی افراد را تغییر می‌دهد و باعث به خطر افتادن سلامت روان می‌شود. البته این تغییرات در همه افراد به یک صورت نیست و تأثیر گرما بر خلق و خوی افراد متفاوت است. در برخی از افراد تأثیرگرما بر سلامت روان تأثیرگذارتر است.»
چگونه در هوای گرم از سلامت روان مراقبت کنیم؟
مراقبت از سلامت جسم و روان در روزهای خیلی گرم برای همه افراد اهمیت دارد؛ این را عضو انجمن روانشناسی ایران می‌گوید و ادامه می‌دهد: «کسانی که مشکل روحی و روانی دارند، باید خود را خنک نگه دارند و تا حد امکان در معرض هوای گرم قرار نگیرند. نسبت به علائم گرمازدگی آگاه باشند. علائمی مثل تعریق، نبض تند و ضعیف، تهوع یا استفراغ و ضعف و خستگی نشانهٔ گرما زدگی‌اند و باید زودتر خود را به سایه یا فضایی خنک برسانند، آب بنوشند و بدنشان را با پارچه‌ای نمدار یا پنکه خنک کنند. خیلی خوب است که در این شرایط دوش آب سرد بگیرند تا دمای بدنشان فوراً پایین بیاید.»