کار روی ایجاد اپراتور ملی سلامت به اوایل دهه ۱۳۹۰ برمی‌گردد .در طی این سالها، این پروژه با چالش‌های مختلفی از جمله مسائل مالی، فنی و اداری مواجه شده و به همین دلیل تکمیل و راه‌اندازی آن به تأخیر افتاده است.
در سال‌های اخیر،تمرکز بیشتری بر روی تکمیل و راه‌اندازی اپراتور ملی سلامت صورت گرفت . در این سامانه تمامی افراد جامعه دارای نقش و فعالیت‌های مربوط به خود هستند. برای هر فرد ایرانی (شامل خدمت گیرنده یا ارائه دهنده خدمت) یک نقش شهروندی به صورت خودکار ایجاد میشود.
هر شهروند ایرانی برای ورود به پنل شهروندی خود با وارد کردن کدملی و تاریخ تولد یک کد تاییدیه در گوشی همراه خود دریافت می‌کند. پس از وارد کردن کد تاییدیه، ثبت نام شخص در پنل شهروندی انجام شده و به امکانات شهروندی خود دسترسی پیدا می‌کند.
به گزارش سلامت نیوز علاوه بر این خدماتی ازجمله نوبت‌گیری از بیمارستان‌های دولتی با هدف برقراری عدالت دسترسی به پزشکان متخصص هم در این سامانه گنجانده شده است. این اپراتور همچنین به سامانه تیتک برای خرید دارو، پرونده سلامت، پرونده الکترونیک سلامت، کتابخانه چندرسانه‌ای سلامت شهروندی و… هم متصل است و به‌تدریج تکمیل خواهد شد.
هر فرد می‌تواند اسکن مدارک و اسناد پزشکی خود را که در مراجعات بیمارستانی انجام شده است در پرونده خود ببیند و بنابر نیاز خود موجودی داروهای مختلف را در داروخانه‌های سراسر کشور جستجو کند.در بخش دیگر نقشه بیش از ۶۰ هزار مرکز ارائه دهنده خدمات سلامت است.
اما هنوز مشخص نیست «اپراتور سلامت» به‌عنوان یک به‌روزرسانی یا جایگزینی برای سیستم‌های قبلی ایجاد شده باشد تا نواقص و کمبودهای موجود در سیستم‌های فعلی را برطرف کند یا سیستمی جداگانه و با اهداف و کارکرد متفاوت است چرا که بسیاری از بخش های مهم و اساسی به سرانجام کامل نرسیده و در حال به روز رسانی است. البته قبلا هم سامانه هایی با عناوین مختلف به اجرا در آمد اما پس از مدتی با تغییر برخی متغیرها مسوولین ترجیح دادند که پروژه ای جدید را شروع کنند تا به قول خودشان عملکرد بهتر و خطای کمتری داشته باشد.
سامانه‌های سلامت در ایران که مورد استفاده قرار می گرفتند :
این سامانه‌ها برای بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، افزایش کارآیی و کاهش هزینه‌ها طراحی شده‌اند. نمونه‌های این نوع سامانه‌ها در ایران شامل سامانه “سیب”، “سپاس”، و “تیتک” است که هر کدام نقش‌های مختلفی در مدیریت سلامت دارند.
- سامانه سیب: یک سامانه جامع برای مدیریت سلامت شهروندان که امکان دسترسی به اطلاعات بهداشتی و درمانی را فراهم می‌کند.
- سامانه سپاس: سامانه پرونده الکترونیکی سلامت ایران که برای ذخیره و مدیریت اطلاعات سلامت شهروندان استفاده میشود.
- سامانه تیتک: برای مدیریت زنجیره تأمین دارو و نظارت بر مصرف داروها.
این سامانه‌ها به‌طور کلی با هدف بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و فراهم آوردن امکانات بهداشتی به‌صورت آنلاین و دیجیتالی طراحی شده‌اند.
دکتر عباس علیپور، رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت درباره راه‌اندازی این اپراتور به همشهری می‌گوید: «صرف‌نظر از اینکه شهروندان در کجای کشور و ذیل کدام سامانه بهداشتی سطح یک قرار دارند، از این به بعد می‌توانند بر بستر OP به شکل یکسان از خدمات موجود بهره‌مند شوند.»
رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت در توضیح فعالیت این اپراتور می‌گوید: «در سطح حوزه وزارت بهداشت تعدد سامانه‌ها زیاد است. در حوزه بهداشت 4سامانه داریم که خدمات‌رسانی می‌کنند، اما با وجود تعدد سامانه‌ها، نبود ارتباط بین آنها همواره مسائلی را ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر شهروندی ذیل یک دانشگاه و مراکز درمانی تحت پوشش آن، در یکی از این سامانه‌ها قرار بگیرد، زمان مراجعه به مراکز درمانی ذیل دانشگاه علوم پزشکی دیگر، عملا ارائه‌دهندگان خدمات در دانشگاه دوم به پرونده سلامت در سامانه قبلی دسترسی ندارند و مطلع نمی‌شوند. اگر هم خدمتی به او ارائه شود، در پرونده اولیه او ثبت نمی‌شود که دانشگاه اول از آن اطلاع پیدا کند.»
در این سامانه و بخش خودمراقبتی به او آموزش داده میشود که با استفاده از دستگاه گلوکومتر میزان قندخون خود یا اعضای خانواده را در خانه اندازه‌گیری و براساس آن آموزش‌های لازم برای سبک زندگی، تغذیه یا مصرف دارو و انسولین و… را دریافت کند. نه‌تنها دیابت که درباره سایر بیماری‌ها ازجمله فشارخون هم این آموزش‌ها اهمیت دارد و فرد را آگاه می‌کند که براساس عوامل خطر، چه میزان با احتمال سکته قلبی – عروقی مواجه است و چطور باید از خودش محافظت کند.»
به‌گفته این مسئول، حدود 2سال پیش شبیه این کار در دانشگاه علوم پزشکی مازندران به شکل آزمایشی انجام شد و اکنون در 3سامانه دیگر هم پیاده‌سازی شده است.
شاید اپراتور ملی به دلیل داشتن وجه ملی و کشوری به دلیل برخی ملاحظات باید از طریق دولت به انجام شود اما تجربه نشان داده چنین پروژه های بزرگی صرفا در دولت امکان پیشرفت ندارند و دچار بروکراسی های پیچیده دولتی خواهند شد و اگر از تخصص بخش سلامت دیجیتال که در این سالها در کشور قوت گرفته و جایگاهی پیدا کرده استفاده شود امید به سرانجام رسیدن آن پررنگ تر میشود.
هرچند راه اندازی اپراتورملی سلامت به طور واقعی کار بزرگی است اما راه اندازی این پروژه ملی آنهم در دقیقه های پایانی دولت سیزدهم تبلیغ و بهره‌برداری سیاسی نیست و یا فرار از پاسخگویی مدیر آن است تا در دقایق پایانی فرصت کافی برای نقد و بررسی و اصلاح مشکلات احتمالی وجود نداشته باشد ؟
نحوه ثبت‌نام در اپراتور ملی سلامت
۱. ورود به نشانی اینترنتی op.salamat.gov.ir
۲. ثبت اطلاعات خواسته شده از جمله شماره تلفن همراه، کد ملی، تاریخ تولد و…
۳. وارد کردن کد تایید ارسال شده در گوشی همراه
۳. تکمیل عضویت و به امکانات سلامت شهروندی
امکاناتی که قرار است در آینده‌ای نزدیک به اپراتور ملی سلامت اضافه شود :
- • سامانه خودمراقبتی که در مراحل انتهایی پیاده سازی است
- • نظام پیشنهادات و دریافت ایده‌ها
- • خدمات پرستاری در منزل
- • امتیازدهی به ارائه دهندگان خدمات سلامت
- • رأی گیری – نظرسنجی
- • اهدای عضو
- • رسانه سلامت (اخبار و گزارش)
- • شبکه‌های اجتماعی سلامت
- • بازارچه سلامت (خرید و فروش محصولات سلامت محور)
- • خدمات اورژانس
- • ملاقات از راه دور بیماران بستری
- • خدمات ویزیت از راه دور
- • دریافت دارو درب منزل
- • خیریه سلامت (هدایت کمک‌های نقدی و غیر نقدی)
- • اطلاع‌رسانی – سررسید زمان خدمات مراقبتی
- • مشاوره هوشمند سلامت
- • مشارکت‌های مردمی در سلامت
- • شکایت و گزارشات مردمی