کمردرد یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی-عضلانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن مواجه هستند. این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که یکی از مهم‌ترین آنها تنگی کانال نخاعی است. تنگی کانال نخاعی به وضعیتی گفته می‌شود که فضای موجود در داخل ستون فقرات برای عبور نخاع و ریشه‌های عصبی محدود شده و باعث فشار بر آنها می‌شود. این فشار می‌تواند باعث بروز درد، ضعف و اختلال در عملکرد حرکتی و حسی شود. شناخت علل، نشانه‌ها و روش‌های درمان این بیماری می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد.

تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی به وضعیتی اطلاق می‌شود که کانال نخاعی، فضای طبیعی خود برای عبور نخاع و ریشه‌های عصبی را از دست می‌دهد. این شرایط معمولاً به دلیل تغییرات ناشی از افزایش سن، فرسودگی دیسک‌ها و مفاصل فاست ایجاد می‌شود. با کاهش فضای کانال نخاعی، فشار بر ریشه‌های عصبی افزایش یافته و علائم مختلفی در اندام‌ها و قسمت‌های مختلف بدن ظاهر می‌شود.

علل ایجاد تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف است که به مرور زمان موجب تغییرات ساختاری در ستون فقرات می‌شوند. از مهم‌ترین علل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فرسودگی طبیعی ستون فقرات: با افزایش سن، دیسک‌ها دچار کم‌آبی و کاهش انعطاف‌پذیری می‌شوند. این امر باعث کاهش ارتفاع دیسک و فشار بیشتر بر مفاصل ستون فقرات می‌گردد.

• بیرون زدگی دیسک: هنگامی که دیسک بین مهره‌ای برآمده یا پاره شود، می‌تواند باعث فشار مستقیم بر کانال نخاعی شود.

• هیپرتروفی مفاصل فاست: افزایش اندازه و ضخامت مفاصل فاست می‌تواند فضای کانال نخاعی را کاهش دهد.

• تجمع بافت استخوانی اضافی (اسپور استخوانی): رشد استخوان اضافی ناشی از فرسودگی یا آسیب می‌تواند کانال نخاعی را تنگ کند.

• لیگامنتوم فلوم ضخیم شده: ضخامت بیش از حد این لیگامان می‌تواند به فشار روی نخاع و ریشه‌های عصبی منجر شود.

• علل مادرزادی: برخی افراد به صورت ذاتی کانال نخاعی باریک‌تری دارند که خطر بروز تنگی کانال نخاعی در آنها بیشتر است.

علائم و نشانه‌های تنگی کانال نخاعی
علائم تنگی کانال نخاعی می‌توانند تدریجی یا ناگهانی ظاهر شوند و بسته به محل تنگی و شدت فشار، متفاوت باشند. شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• کمردرد مزمن: درد معمولاً در ناحیه پایین کمر احساس می‌شود و می‌تواند به ران‌ها و پاها منتشر شود.

• درد پاها هنگام راه رفتن: بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی، درد در پاها شدت می‌یابد. این حالت به نام لنگش عصبی شناخته می‌شود.

• ضعف عضلانی: فشار بر ریشه‌های عصبی می‌تواند باعث ضعف عضلانی در پاها و مشکلات حرکتی شود.

• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن: بیماران ممکن است بی‌حسی، گزگز یا احساس سوزن‌سوزن شدن در پاها و انگشتان تجربه کنند.

• اختلال در کنترل ادرار و مدفوع: در موارد شدید، فشار بر نخاع می‌تواند به اختلال در عملکرد مثانه و روده منجر شود که نیاز به بررسی فوری دارد.

تشخیص تنگی کانال نخاعی
تشخیص صحیح تنگی کانال نخاعی نیازمند بررسی دقیق سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و انجام تصویربرداری‌های تخصصی است.

• معاینه بالینی: پزشک با بررسی قدرت عضلانی، رفلکس‌ها، حس و هماهنگی حرکتی می‌تواند محل و شدت آسیب را تخمین بزند.

• تصویربرداری با اشعه ایکس: این روش می‌تواند تغییرات استخوانی و تخریب مفاصل را نشان دهد اما اطلاعات دقیق درباره فشار بر نخاع محدود است.

• ام‌آرآی (MRI): تصویربرداری ام‌آرآی بهترین روش برای مشاهده بافت نرم و تشخیص فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی است.

• سی‌تی اسکن: سی‌تی اسکن می‌تواند ساختار استخوانی را به وضوح نشان دهد و در شناسایی اسپورهای استخوانی مفید است.

• نوار عصب و عضله (EMG): این روش برای بررسی عملکرد عصب‌ها و تشخیص اختلالات عصبی به کار می‌رود.

روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی
درمان تنگی کانال نخاعی معمولاً با هدف کاهش درد، بهبود عملکرد حرکتی و جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می‌شود. درمان می‌تواند غیرجراحی یا جراحی باشد و انتخاب روش مناسب به شدت بیماری، سن و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد.

درمان غیرجراحی
درمان‌های غیرجراحی معمولاً اولین گزینه برای بیماران هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• داروهای ضد التهاب و مسکن: استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب (NSAIDs) می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد.

• فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی برای تقویت عضلات پشت و شکم، کاهش فشار بر ستون فقرات و بهبود انعطاف‌پذیری مفید است.

• تزریق اپیدورال کورتیکواستروئید: این روش می‌تواند التهاب اطراف ریشه‌های عصبی را کاهش داده و درد را تسکین دهد.

• استفاده از بریس یا کمربند طبی: این ابزارها می‌توانند ستون فقرات را تثبیت کرده و فشار روی کانال نخاعی را کاهش دهند.

درمان جراحی
جراحی معمولاً زمانی پیشنهاد می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نبوده یا علائم شدید باشند. انواع جراحی شامل:

• لامینکتومی: برداشتن بخشی از استخوان پشت مهره‌ها برای افزایش فضای کانال نخاعی.

• فیوژن ستون فقرات: در صورت ناپایداری مهره‌ها، پزشک ممکن است مهره‌ها را با پیچ و صفحه به یکدیگر متصل کند.

• دیسککتومی: برداشتن بخشی از دیسک که بر روی ریشه عصبی فشار وارد می‌کند.

اقدامات پیشگیرانه
با رعایت نکات پیشگیرانه می‌توان از بروز یا تشدید تنگی کانال نخاعی جلوگیری کرد:

• حفظ وزن مناسب: کاهش فشار روی ستون فقرات با حفظ وزن سالم.

• ورزش منظم: تمرینات هوازی و تقویتی برای تقویت عضلات پشت و شکم.

• حفظ وضعیت صحیح بدن: هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام.

• اجتناب از فعالیت‌های سنگین بدون آمادگی: بلند کردن بارهای سنگین یا حرکات ناگهانی می‌تواند فشار بر ستون فقرات را افزایش دهد.

پیامدهای عدم درمان
عدم درمان تنگی کانال نخاعی می‌تواند به تدریج باعث افزایش درد، ضعف عضلانی و کاهش کیفیت زندگی شود. در موارد شدید، ممکن است اختلال در کنترل ادرار و مدفوع یا حتی مشکلات دائمی عصبی ایجاد شود که نیازمند اقدامات فوری پزشکی است.

نتیجه‌گیری
تنگی کانال نخاعی یکی از علل شایع کمردرد مزمن است که می‌تواند زندگی روزمره بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص به موقع، درمان مناسب و رعایت اصول پیشگیری نقش مهمی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی دارد. درمان‌های غیرجراحی برای بسیاری از بیماران مؤثر هستند، اما در موارد شدید، جراحی می‌تواند بهترین گزینه برای کاهش فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی باشد. با توجه به اهمیت ستون فقرات در عملکرد بدن، توجه به سلامت آن و مراجعه به موقع به پزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

۱۹ آذر ۱۴۰۴ ۲۲:۵۶