سگ‌ها از محبوب‌ترین حیوانات خانگی در سراسر جهان هستند و به دلیل رابطه نزدیک با انسان، سلامت آن‌ها اهمیت زیادی دارد. یکی از مشکلات شایع در سگ‌ها، ابتلا به انگل‌های داخلی، به‌ویژه کرم‌های روده‌ای است. این انگل‌ها ممکن است در هر سنی، از توله‌سگ گرفته تا سگ‌های بالغ، وجود داشته باشند و در صورت بی‌توجهی می‌توانند باعث مشکلات گوارشی، ضعف عمومی، کم‌خونی و حتی مرگ حیوان شوند.
شناخت این انگل‌ها، راه‌های انتقال، علائم بیماری و روش‌های درمان و پیشگیری از آن‌ها برای صاحبان سگ بسیار ضروری است، زیرا برخی از این انگل‌ها حتی می‌توانند به انسان نیز منتقل شوند.

آشنایی با انگل‌های داخلی در سگ‌ها

انگل‌های داخلی در سگ‌ها موجودات زنده‌ای هستند که در درون بدن حیوان زندگی می‌کنند و از مواد مغذی میزبان (یعنی سگ) تغذیه می‌کنند. در میان این انگل‌ها، کرم‌های روده‌ای بیشترین شیوع را دارند. این کرم‌ها معمولاً در دستگاه گوارش زندگی کرده و از مواد غذایی، خون یا بافت‌های بدن سگ استفاده می‌کنند.
کرم‌های روده‌ای به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند، از جمله کرم‌های گرد، کرم‌های قلاب‌دار، کرم‌های شلاقی و کرم‌های نواری. هر یک از این انگل‌ها ویژگی‌ها، چرخه زندگی و علائم خاص خود را دارند.

کرم‌های گرد

کرم‌های گرد از شایع‌ترین انگل‌های داخلی در سگ‌ها هستند و اغلب در توله‌سگ‌ها مشاهده می‌شوند. این کرم‌ها ظاهری شبیه به اسپاگتی دارند و در روده کوچک زندگی می‌کنند. توله‌سگ‌ها معمولاً از طریق شیر مادر یا در دوران جنینی در رحم به این کرم‌ها آلوده می‌شوند.

لاروهای این انگل پس از ورود به بدن، از طریق جریان خون به ریه‌ها مهاجرت می‌کنند و سپس دوباره به سمت روده بازمی‌گردند. در روده، به کرم بالغ تبدیل شده و شروع به تولید تخم می‌کنند. این تخم‌ها از طریق مدفوع سگ به محیط دفع شده و سایر سگ‌ها را آلوده می‌کنند.

علائم ابتلا به کرم‌های گرد شامل شکم برآمده، اسهال، استفراغ، کاهش وزن و بی‌حالی است. در برخی موارد، در مدفوع یا استفراغ سگ می‌توان کرم‌های سفید رنگی مشاهده کرد. اگر آلودگی شدید باشد، ممکن است توله‌سگ دچار انسداد روده شود.

کرم‌های قلاب‌دار

کرم‌های قلاب‌دار از دیگر انگل‌های خطرناک روده‌ای هستند که در روده کوچک زندگی می‌کنند. این کرم‌ها دارای دهانی قلاب‌مانند هستند که به دیواره روده می‌چسبند و از خون میزبان تغذیه می‌کنند. تخم‌های این انگل از طریق مدفوع سگ دفع می‌شوند و در محیط، به لارو تبدیل می‌گردند.

سگ‌ها می‌توانند از طریق خوردن لاروها، تماس با خاک آلوده یا از طریق پوست (به‌ویژه در ناحیه پنجه‌ها) آلوده شوند. توله‌سگ‌ها نیز ممکن است از طریق شیر مادر به این کرم مبتلا شوند.

علائم آلودگی شامل کم‌خونی، ضعف، اسهال خونی، لثه‌های رنگ‌پریده و کاهش وزن است. در توله‌سگ‌ها، آلودگی شدید می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. چون این کرم‌ها خون زیادی از بدن حیوان می‌مکند، در مدت کوتاهی باعث ضعف شدید و کم‌خونی می‌شوند.

کرم‌های شلاقی

کرم‌های شلاقی انگل‌هایی باریک و بلند هستند که بخش جلویی بدنشان نازک‌تر است و در روده بزرگ سگ زندگی می‌کنند. این انگل‌ها با فرو بردن قسمت باریک بدن خود در دیواره روده، از مواد غذایی و بافت میزبان تغذیه می‌کنند.

تخم‌های کرم شلاقی از طریق مدفوع دفع می‌شود و در محیط برای مدت طولانی زنده می‌ماند. سگ‌ها معمولاً با خوردن خاک یا علف آلوده به تخم انگل، مبتلا می‌شوند.

علائم آلودگی به کرم شلاقی شامل اسهال مزمن، مدفوع خونی، کاهش وزن و گاهی بی‌اشتهایی است. تشخیص این انگل در آزمایش مدفوع گاهی دشوار است، چون تخم‌های آن به‌صورت دوره‌ای دفع می‌شوند.

کرم‌های نواری

کرم‌های نواری یا سِستودها از انگل‌های شایع دیگری هستند که بدن سگ‌ها را درگیر می‌کنند. این کرم‌ها از نظر ظاهری به نوارهای سفید و تخت شباهت دارند و از قسمت‌های کوچک‌تری به نام بند تشکیل شده‌اند. هر بند حاوی تخم‌های زیادی است که پس از جدا شدن از بدن کرم، از طریق مدفوع به محیط دفع می‌شوند.

سگ‌ها معمولاً از طریق خوردن کک آلوده یا گوشت خام و آلوده به لارو کرم نواری مبتلا می‌شوند. وقتی سگ، کک یا گوشت آلوده را می‌خورد، لارو در روده آزاد می‌شود و به کرم بالغ تبدیل می‌گردد.

در بسیاری از موارد، سگ‌های آلوده علائم خاصی نشان نمی‌دهند، اما ممکن است در اطراف مقعد خود احساس خارش داشته باشند و با نشستن و کشیدن بدن روی زمین آن را کاهش دهند. در مدفوع یا در ناحیه مقعد سگ می‌توان قطعات سفید رنگ کوچکی مشاهده کرد که شبیه دانه برنج هستند و در واقع بندهای کرم نواری‌اند.

راه‌های انتقال انگل‌های داخلی

راه‌های مختلفی برای انتقال انگل‌های روده‌ای در سگ‌ها وجود دارد. یکی از مهم‌ترین راه‌ها، خوردن تخم یا لارو انگل از محیط آلوده است. خاک، آب، علف یا مدفوع سگ‌های دیگر می‌تواند منبع آلودگی باشد.

توله‌سگ‌ها ممکن است از طریق جفت در دوران بارداری یا از طریق شیر مادر پس از تولد آلوده شوند. همچنین، شکار حیوانات کوچک یا خوردن گوشت خام نیز می‌تواند باعث انتقال برخی از کرم‌های روده‌ای شود.

در مورد کرم‌های نواری، نقش کک‌ها بسیار مهم است. وقتی سگ خود را لیس می‌زند و به طور تصادفی ککی را می‌بلعد، ممکن است با لارو کرم نواری نیز آلوده شود. به همین دلیل کنترل انگل‌های خارجی نیز نقش مهمی در پیشگیری از انگل‌های داخلی دارد.

علائم عمومی آلودگی به کرم‌های روده‌ای

علائم آلودگی بسته به نوع کرم و شدت عفونت متفاوت است، اما برخی نشانه‌ها در اکثر موارد مشترک‌اند.
سگ ممکن است دچار کاهش اشتها یا برعکس، افزایش اشتها بدون اضافه وزن شود. کاهش وزن تدریجی، شکم برآمده، موی خشک و زبر، اسهال یا استفراغ مکرر، و بی‌حالی از جمله علائم رایج هستند.
در توله‌سگ‌ها معمولاً شکم بزرگ و برجسته همراه با رشد ناکافی مشاهده می‌شود. اگر کرم‌ها در روده زیاد شوند، ممکن است انسداد ایجاد کنند و باعث استفراغ شدید یا درد شکمی شوند.
در برخی موارد، صاحبان سگ‌ها وجود کرم‌های سفید را در مدفوع یا اطراف مقعد مشاهده می‌کنند که یکی از نشانه‌های قطعی آلودگی است.

تشخیص آلودگی به کرم‌های روده‌ای

تشخیص دقیق آلودگی معمولاً توسط دامپزشک و با بررسی نمونه مدفوع انجام می‌شود. در آزمایش مدفوع، تخم انگل‌ها زیر میکروسکوپ شناسایی می‌شوند. در برخی موارد، چون تخم‌ها به‌صورت متناوب دفع می‌شوند، ممکن است نیاز باشد چند نمونه در زمان‌های مختلف بررسی شود.

در موارد شدید یا پیچیده، دامپزشک ممکن است از آزمایش‌های خون یا روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی برای تشخیص آسیب‌های داخلی ناشی از انگل‌ها استفاده کند.

درمان کرم‌های روده‌ای در سگ‌ها

خوشبختانه درمان انگل‌های داخلی معمولاً ساده و مؤثر است. داروهای ضد انگل متنوعی وجود دارند که بسته به نوع انگل، توسط دامپزشک تجویز می‌شوند. این داروها به‌صورت قرص، شربت یا آمپول در دسترس هستند.
توصیه می‌شود که توله‌سگ‌ها از سنین پایین و در فواصل زمانی منظم، تحت درمان پیشگیرانه با داروهای ضد انگل قرار گیرند. همچنین لازم است که درمان ضد انگل در فواصل مشخص تکرار شود تا چرخه زندگی انگل‌ها قطع گردد.

پس از درمان، بهتر است نمونه مدفوع سگ دوباره بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که انگل‌ها کاملاً از بین رفته‌اند. در برخی موارد، به‌ویژه اگر آلودگی شدید باشد، ممکن است نیاز به چند مرحله درمان وجود داشته باشد.

پیشگیری از آلودگی به انگل‌های داخلی

پیشگیری همیشه آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. برای جلوگیری از آلودگی سگ‌ها به انگل‌های داخلی، رعایت چند نکته ساده ولی مهم ضروری است.
تمیز نگه داشتن محیط زندگی سگ، جمع‌آوری مرتب مدفوع و شست‌وشوی ظرف غذا و آب از اقدامات اساسی است.
تغذیه سگ با غذای پخته و سالم و پرهیز از دادن گوشت خام، از دیگر روش‌های پیشگیری است.
استفاده منظم از داروهای ضد انگل طبق توصیه دامپزشک اهمیت زیادی دارد. معمولاً توصیه می‌شود هر چند ماه یک‌بار سگ با داروی ضد انگل مناسب درمان شود، حتی اگر علائمی از آلودگی وجود نداشته باشد.
کنترل انگل‌های خارجی مانند کک و کنه نیز بخش مهمی از پیشگیری محسوب می‌شود، زیرا برخی انگل‌های داخلی از طریق همین موجودات منتقل می‌شوند.

همچنین باید مراقب تماس سگ با مدفوع یا خاک آلوده بود و در هنگام پیاده‌روی، اجازه داده نشود حیوان هر چیزی را از زمین بخورد.

خطر انتقال به انسان

یکی از جنبه‌های مهم بیماری‌های انگلی در سگ‌ها، احتمال انتقال آن‌ها به انسان است. برخی از انگل‌های داخلی سگ‌ها می‌توانند میزبان انسان را نیز آلوده کنند. این نوع بیماری‌ها «زئونوز» نام دارند.
برای مثال، کرم‌های گرد می‌توانند تخم‌های خود را در خاک رها کنند و اگر فردی (به‌ویژه کودکان) به‌طور تصادفی این تخم‌ها را بخورد، ممکن است لاروها در بدن انسان مهاجرت کرده و باعث مشکلات چشمی، ریوی یا عصبی شوند.
کرم‌های قلاب‌دار نیز ممکن است از طریق پوست وارد بدن انسان شوند و باعث ضایعات پوستی و خارش شوند.
بنابراین رعایت بهداشت، شست‌وشوی دست‌ها پس از تماس با سگ و تمیز کردن دقیق محیط نقش بسیار مهمی در جلوگیری از انتقال این انگل‌ها به انسان دارد.

نقش تغذیه و سیستم ایمنی در کنترل آلودگی

سیستم ایمنی قوی می‌تواند نقش مهمی در مقابله با انگل‌ها داشته باشد. سگ‌هایی که از تغذیه مناسب و کامل برخوردارند، معمولاً مقاومت بیشتری در برابر آلودگی دارند. کمبود مواد مغذی، ویتامین‌ها و پروتئین‌ها می‌تواند زمینه را برای رشد و تکثیر انگل‌ها فراهم کند.
همچنین، سگ‌های ضعیف، توله‌ها و حیوانات سالخورده بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلودگی‌های شدید هستند. مراقبت از سلامت عمومی حیوان، واکسیناسیون به موقع و بررسی‌های منظم دامپزشکی می‌تواند به حفظ سلامت روده‌ها و جلوگیری از آلودگی کمک کند.

نکات مراقبتی پس از درمان

پس از درمان انگل‌ها، ضروری است محیط زندگی سگ به‌خوبی ضدعفونی شود تا احتمال آلودگی مجدد کاهش یابد. باید محل خواب، اسباب‌بازی‌ها و ظرف‌های غذا شسته شوند.
در صورتی که چند سگ در یک خانه زندگی می‌کنند، بهتر است همه آن‌ها هم‌زمان تحت درمان قرار گیرند، زیرا احتمال انتقال از یک حیوان به دیگری زیاد است.
دامپزشک ممکن است توصیه کند پس از چند هفته دوباره داروی ضد انگل مصرف شود تا هرگونه لارو باقی‌مانده نیز از بین برود.

نکته دیگر این است که حتی پس از درمان موفق، مراقبت و پیشگیری باید به‌صورت مداوم ادامه یابد، زیرا تخم‌های انگل‌ها ممکن است مدت‌ها در محیط زنده بمانند و دوباره باعث آلودگی شوند.

اهمیت مراجعه منظم به دامپزشک

یکی از اشتباهات رایج میان صاحبان سگ‌ها، خوددرمانی یا استفاده از داروهای ضد انگل انسانی برای حیوان است. این کار می‌تواند بسیار خطرناک باشد، چون هر دارویی دوز و ترکیب مخصوص به خود را دارد.
بهترین راه، مراجعه منظم به دامپزشک و انجام آزمایش‌های دوره‌ای مدفوع است. حتی اگر سگ ظاهراً سالم به نظر برسد، ممکن است به انگل مبتلا باشد ولی علائم آشکاری نشان ندهد. تشخیص زودهنگام آلودگی کمک می‌کند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

جمع‌بندی

بیماری‌های انگلی داخلی به‌ویژه کرم‌های روده‌ای از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سگ‌ها هستند که می‌توانند به‌راحتی با رعایت بهداشت، تغذیه صحیح و مصرف منظم داروهای ضد انگل کنترل شوند. آگاهی صاحبان حیوانات از علائم و روش‌های پیشگیری بسیار اهمیت دارد، زیرا این انگل‌ها نه‌تنها به سلامتی سگ آسیب می‌زنند بلکه در برخی موارد برای انسان نیز خطرناک‌اند.

یک برنامه منظم ضد انگل، محیط تمیز، تغذیه سالم و مراجعه دوره‌ای به دامپزشک می‌تواند تضمین‌کننده سلامت سگ و اعضای خانواده باشد. مراقبت درست از حیوان خانگی، نشانه‌ای از عشق، مسئولیت‌پذیری و احترام به زندگی است.