به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، جمعیت سالمندی کشور حدود ۱۲ درصد است و براساس برآوردها تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۳۰ درصد می‌رسد. اگر در فرزندآوری جهشی رخ ندهد و پنجره جمعیت بسته شود، آثار زیانباری برای جامعه در پیخواهد داشت. چون با کاهش موالید بعد جمعیتی خانواده‌ها کم شده و سالمندان مجبور به سکونت در مراکز نگهداری یا زندگی تنها خواهند شد. به گفته مسئولان بیمه سلامت، در هر محله از استان تهران حدود ۴۰۰ سالمند تنها زندگی می‌کنند. حالا این موضوع در کنار صحبتهای مدیر گروه طب سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران که میگوید: «حدود ۷۰ درصد سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند یا در مراکز نگهداری هستند، افسردگی دارند.» ابعاد این بحث را گسترده‌تر می‌کند.
دکتر علیرضا نمازی، مدیر گروه طب سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه رشد جمعیت سالمندی در ایران سونامی‌وار است، میگوید: «سالمندی این روزها بحث روز دنیا و بویژه ایران است، به همین دلیل باید توجه ویژهای به نیازهای این گروه سنی داشته باشیم. روند روبه‌رشد جمعیت سالمندی در کشورهای توسعه‌یافته مثل ژاپن و اروپا طی فرآیند طولانی‌مدت و شیب ملایم رخ داده است. به همین دلیل برنامه‌ریزی برای جمعیت سالمندی را خیلی زودتر از کشورهایی مثل ما آغاز کردند و فرصت کافی برای اجرای برنامهریزیهایشان را داشتند. حالا ایران در مدت زمان کوتاهی با جمعیت انبوهی از سالمندان روبه‌رو خواهد شد و همین موضوع توانایی و فرصت مناسب برای ایجاد زیرساخت ویژه برای این گروه سنی خاص را از ما گرفته است.»
براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، افراد بالای 60 سال سالمند هستند. دکتر نمازی با بیان این موضوع توضیح میدهد: « کشورهای پیشرفته 65 سال یعنی 5 سال بالاتر از سن اعلامی سازمان بهداشت جهانی را ورود به سن سالمندی عنوان کردند و ایران هم 65 سال را سن سالمندی لحاظ می‌کند. کشورها براساس تعداد و رشد جمعیت همچنین فعال و مولد بودن جمعیت میتوانند به کشورهای جوان و سالمند دسته‌بندی شوند. براساس تعاریف بین‌المللی، اگر کشوری 8 درصد از جمعیتش بالای 65 سال یا 12 درصد از جمعیتش بالای 60 سال باشد، کشور سالمند محسوب میشود. بنابراین ایران اکنون با داشتن 12 درصد جمعیت سالمند، جزو کشورهای سالمند محسوب میشود.»
به گفته او، دو دلیل برای سالمند شدن جمعیت وجود دارد: اول اینکه با پیشرفت تکنولوژی و علم در حوزه بهداشت و درمان تشخیص بیماریها افزایش پیدا می‌کند و افراد طول عمر بیشتری را تجربه می‌کنند، به همین دلیل سالمند بیشتری خواهیم داشت. دلیل بعدی به جمعیت مولد و تولد فرزند مرتبط است. اگر به طور متوسط نرخ کل باروری به مدت طولانی زیر 1.4 باشد، نسل و گروه سالمندی نسبت به مولد افزایش پیدا می‌کند.
پنجره جمعیتی
سال 1435 کاملاً بسته میشود
دکتر نمازی با اشاره به زمان بسته شدن پنجره جمعیتی در کشور میگوید: «اگر می‌خواهیم ایران کشوری سالمند نباشد، باید برای آن برنامه‌ریزی و هزینه کنیم تا جمعیت جوان کشور و موالید افزایش پیدا کند. افزایش ضریب جمعیتی در ایران اکنون زیر یک است و اگر می‌خواهیم افزایش موالید داشته باشیم باید ضریب را به 1.9 برسانیم تا افزایش جمعیت سالمندی را کمی تحت‌الشعاع خود قرار دهد. پنجره جمعیتی از سال 1410 شروع به بسته شدن می‌کند و سالهای 1430 و 1435 این پنجره جمعیتی بسته میشود. سال 1402 ایران در اوج پنجره جمعیتی بود، حالا دو سال گذشته است و هنوز نتوانسته‌ایم کاری برای افزایش نرخ زاد و ولد انجام دهیم.»
مدیر گروه طب سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه هر سالمند بالای 70 سال حداقل 3 بیماری مزمن و زمینهای دارند، میگوید: «از هر سالمند یک نفر پوکی استخوان دارد و یک نفر هم در معرض این بیماری است. همین بیماریها نیاز به تغذیه ویژه دارد. افرادی که مشکل کلیوی یا فشار خون دارند، باید جدول تغذیهای خاصی را دنبال کنند. حتی نوع پخت‌وپز غذا هم برای این گروه مهم تلقی میشود. اما اکنون با چالشی در مورد سالمندان تنها روبه‌رو هستیم به نام سوء‌تغذیه. افرادی که تنها زندگی می‌کنند، هیچ میل و رغبتی به پختن و خوردن غذا ندارند و همین موضوع در طولانی‌مدت موجب سوء‌تغذیه این سالمندان میشود.»
هر سالمند بالای 70 سال
در سال 3 بار سقوط می‌کند
دکتر نمازی در مورد برنامه‌ریزی برای سلامت روان سالمندان میگوید: «بالای 70 درصد از سالمندان ما که تنها زندگی می‌کنند یا در خانه سالمندان نگهداری میشوند، دچار افسردگی هستند. سالمندانی که خارج از این گروهها هستند، تا حدود 25 درصد افسردگی دارند. البته خدمات خوبی در حوزه سلامت افراد به مردم ارائه میشود، اما آنچه در مورد سالمندان مطرح میشود، دسترسی این افراد به خدمات سلامت روان است. با ویزیتهای برخط، دسترسی مناسبی به خدمات بهداشتی و درمانی ایجاد شده است که در دوران کرونا به‌خوبی خودش را نشان داد و باید همین روند را ادامه دهیم. ویزیتهای برخط این امکان را می‌دهدکه سالمندان در آلودگی هوا، گرما و سرما از خانه خارج نشوند و خطرات زمین‌خوردگی هم کاهش پیدا می‌کند. طبق بررسی‌های انجام‌شده سالمندان بالای 60 سال حداقل یکبار در سال تجربه سقوط دارند. حالا اگر همین عارضه را در افراد بالای 70 سال نگاه کنیم، سالی 3 بار سقوط می‌کنند. به طور کلی در حوزه سالمندی با کمبود نیرو، امکانات و منابع روبه‌رو هستیم. مثلاً درخصوص متخصص سالمندی حدود 40 تا 45 متخصص در کشور فعالیت می‌کنند.»
ایمن‌سازی شهر برای سالمندان
سرعت سالمندشدن جمعیت افزایش پیدا کرده است و براساس برآوردهای انجام‌شده تا سال 1430 تقریباً 30 درصد جمعیت کشور سالمند خواهد شد. دکتر مریم حسینی، معاون بیمه و خدمات سلامت بیمه استان تهران با بیان اینکه 2 میلیون سالمند در استان تهران زندگی می‌کنند، در مورد تدوین سند ملی سالمندی میگوید: «در سال 1399 سند ملی سالمندی تدوین شد و دبیرخانه شورای سالمندی هم در سازمان بهزیستی مستقر است. براساس سند ملی همه دستگاهها موظف به همکاری با سازمان بهزیستی هستند. این سند مبنای سیاستگذاری و اجرای اهداف مرتبط با سالمندان است. سازمان بیمه سلامت هم کمیتهای تحت عنوان امور سلامت بیمههای درمانی دارد که افراد این کمیته در جلسات استانداری پیگیر امور و کمک به سالمندان هستند. به همین دلیل برای اجرای اهداف سند ملی سالمندان و تکریم این گروه از جامعه، پیشنهادهایی در جلسات استانداری از طرف بیمه سلامت ارائه شده است. به عنوان مثال، طرح «شهر دوستدار سالمند» با همکاری شهرداری تهران اگر مورد تأیید قرار بگیرد، اجرا خواهد شد. اقداماتی مثل مناسب‌سازی مبلمان شهری، ایمنی فضاهای سبز، وجود مراکز درمانی مخصوص، حمل‌ونقل سالمندان، کنترل وضعیت روشنایی خیابانها و ایجاد آسفالت مناسب است، چون با بالا رفتن سن، زمین‌خوردگی در این گروه از جامعه بسیار شایع میشود و با پوکی استخوان، احتمال شکستگی در سالمندان افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل پیشگیری از سقوط و زمین خوردن احتمالی و البته جلوگیری از ایجاد هزینههای درمانی باید فضای شهری مناسب حال سالمندان شود.»
شناسایی سالمندان فاقد بیمه
با میزهای جهادی
دکتر حسینی با بیان اینکه سازمان بیمه سلامت به تعداد بسیاری از سالمندان براساس اهدافی که دارد ارائه خدمت می‌کند، میگوید: «پوشش بیمه‌ای برای سالمندان از اهمیت بالایی برخوردار است و بیمه سلامت با توجه به رسالتی که دارد در مراکز دولتی پوشش بیمه‌ای کاملی را برای بیمه‌شدگان در نظر گرفته است. در مراکز درمان دولتی پوشش بیمه‌ای حدود 90 درصد در بخش بستری و 70 درصد در بخش سرپایی است. با توجه به سیاستهای دولت، پوشش بیمه‌ای برای دهکهای 1 تا 5 کاملاً رایگان است و دیگر دهکها تخفیفات خاص خودشان را دارند. به این ترتیب افراد بیشتری میتوانند از پوشش بیمه‌ای این سازمان برخوردار شوند. در حال حاضر با میزهای جهادی که چند سال است راه‌اندازی شده، شناسایی این افراد را در دستورکار داریم. در این خدمت جهادی پیگیری می‌کنیم چه کسی بیمه دارد، چه کسی ندارد و اگر فاقد پوشش بیمه‌ای بودند، بیمه خواهند شد. همچنین اگر نیاز به تمدید داشته باشند، تمدید می‌کنیم. حتی اگر سالمندی دچار بیماری صعب‌العلاج بود، مثل سایرین نشانه‌دارش می‌کنیم تا پوشش بهتری برای دریافت خدمات خاص داشته باشد. در حال حاضر 130 گروه بیماری تحت پوشش صندوق بیماران خاص و صعب‌العلاج قرار دارند.»
هر محله تهران 4 هزار سالمند دارد
معاون بیمه و خدمات سلامت بیمه استان تهران در مورد اجرای طرحهای محله‌محور برای سالمندان توضیح میدهد: «برای اجرای بهتر طرحها ابتدا باید جامعه هدف شناسایی شود به همین دلیل تهران را به 353 محله تقسیم کردند که براساس بخشبندیها هر محله حدود 4 هزار سالمند دارد که 10 درصد از این جمعیت، تنها زندگی می‌کنند؛ یعنی در هر محله حدود 400 سالمند تنها داریم. به نظر می‌رسد، اولویت اول تکریم این سالمندان در دستگاه اجرایی است که به شکل محله‌محور آموزش‌هایی را برای آنها با محوریت آموزش شیوه زندگی سالم در نظر گرفته‌ایم. یعنی به سالمندان یاد بدهند چگونه از خودشان مراقبت کنند، همچنین فعالیت‌های بدنی متناسب با سن سالمندان به آنها آموزش داده میشود.»
بــــرش
پیشنهاد رایگان شدن درمان سالمندان به شورای عالی بیمه
سازمان بیمه سلامت در راستای سند ملی سالمندان پیشنهادهایی به شورای عالی بیمه ارائه کرده است که در صورت تصویب و ابلاغ، موضوع تکریم سالمند به شکل شایستهتری انجام شود. دکتر حسینی با بیان این موضوع میگوید: «این پیشنهادها شامل، رایگان شدن هزینه درمان سرپایی و بستری برای سالمندان در مراکز تشخیص درمانی دولتی است. پیشنهاد دیگر، مراقبت در منزل است تا خدمات پرستاری که سالمندان در منزل دریافت می‌کنند، مشمول بیمه سلامت شود. طولانی شدن بیمه درمان هم می‌تواند راهکار مناسبی برای خدمت به این گروه از جامعه باشد. این موارد پیشنهادهای سازمان بیمه سلامت برای ارائه خدمات بهتر با پوشش بیشتر است.»