ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV یکی از شایع‌ترین عفونت‌های جنسی در جهان است که مسئول ایجاد زگیل‌های تناسلی و انواعی از سرطان‌ها، به ویژه سرطان دهانه رحم، آلت تناسلی و حلق، می‌باشد. این ویروس با بیش از ۱۲۰ نوع شناسایی‌شده، به دو گروه پرخطر (High-Risk) و کم‌خطر (Low-Risk) تقسیم می‌شود. انواع پرخطر HPV می‌توانند باعث تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های اپیتلیال شوند که در صورت عدم درمان به سرطان‌های مهاجم منجر می‌شود.

افراد با سیستم ایمنی ضعیف، به ویژه بیماران مبتلا به HIV، در معرض خطر بیشتری برای عفونت‌های مزمن HPV و پیشرفت سریع به سرطان‌های مرتبط با HPV هستند. سیستم ایمنی ناکارآمد قادر به کنترل ویروس و پاکسازی آن نیست و این امر باعث افزایش شیوع عفونت، طولانی شدن دوره بیماری و افزایش خطر تبدیل پیش‌سرطانی به سرطان می‌شود.

مرور ادبیات

شیوع HPV در بیماران HIV مثبت

مطالعات نشان داده‌اند که شیوع عفونت HPV در بیماران HIV مثبت بسیار بالاتر از جمعیت عمومی است. در یک بررسی، بیش از ۷۰٪ از زنان HIV مثبت حداقل یک نوع HPV پرخطر داشتند، در حالی که این میزان در زنان HIV منفی حدود ۲۰–۳۰٪ بود. این تفاوت نشان‌دهنده نقش حیاتی سیستم ایمنی در کنترل عفونت HPV است.

ارتباط نوع HPV و آسیب‌های سلولی

انواع پرخطر HPV، به ویژه HPV 16 و 18، مسئول حدود ۷۰٪ از سرطان‌های دهانه رحم هستند. بیماران HIV مثبت بیشتر در معرض هم‌عفونتی با چند نوع HPV هستند که خطر پیشرفت ضایعات پیش‌سرطانی را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که این بیماران بیشتر دچار ضایعات با درجه بالا (HSIL) می‌شوند و زمان پاکسازی ویروس در آن‌ها طولانی‌تر است.

مکانیسم‌های بیولوژیک تعامل HPV و سیستم ایمنی

سیستم ایمنی طبیعی قادر است عفونت HPV را از طریق پاسخ سلول‌های T و تولید آنتی‌بادی کنترل کند. اما در بیماران HIV مثبت، کاهش CD4+ T cell و اختلال در پاسخ ایمنی سلولی باعث می‌شود ویروس قادر به تداوم و انتشار بیشتر باشد. برخی مکانیسم‌های کلیدی عبارتند از:

کاهش CD4+ T cells: این سلول‌ها برای فعال‌سازی سلول‌های CD8+ و پاکسازی سلول‌های آلوده ضروری هستند. در بیماران HIV، تعداد و کارکرد CD4+ T cell کاهش می‌یابد.

کاهش تولید سایتوکاین‌ها: این کاهش پاسخ التهابی و ضد ویروسی را مختل می‌کند و اجازه تکثیر ویروس HPV را می‌دهد.

افزایش بیان پروتئین‌های ویروسی E6 و E7: این پروتئین‌ها فعالیت پروتئین‌های سرکوبگر تومور مانند p53 و Rb را مهار کرده و باعث تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌ها می‌شوند.

در بیماران HIV مثبت، پیشرفت ضایعات HPV سریع‌تر و شدیدتر است. مطالعات نشان داده‌اند که در این بیماران:

• ضایعات دهانه رحم با درجه بالا (HSIL) ۲ تا ۳ برابر بیشتر از جمعیت HIV منفی رخ می‌دهد.

• خطر تبدیل به سرطان دهانه رحم حدود ۵ برابر افزایش می‌یابد.

• پاکسازی ویروس HPV کندتر است و عفونت مزمن شایع‌تر است.

تشخیص زودهنگام HPV و ضایعات پیش‌سرطانی در بیماران HIV اهمیت بالایی دارد. روش‌های اصلی شامل:

پاپ اسمیر (Pap smear): بررسی سلول‌های دهانه رحم برای تشخیص تغییرات پیش‌سرطانی.

تست HPV DNA: شناسایی نوع و بار ویروس برای پیش‌بینی ریسک سرطان.

کولپوسکوپی: ارزیابی دقیق ضایعات ظاهری و نمونه‌برداری برای بررسی هیستولوژیک.

در بیماران HIV مثبت، توصیه می‌شود بررسی‌ها با فاصله کوتاه‌تر و دقیق‌تر انجام شوند، زیرا احتمال پیشرفت سریع‌تر ضایعات وجود دارد.

پیشگیری و درمان

واکسیناسیون HPV

واکسیناسیون علیه HPV، حتی در بیماران HIV مثبت، می‌تواند از ابتلا به عفونت‌های پرخطر و سرطان‌های مرتبط جلوگیری کند. واکسن‌های موجود علیه HPV 16 و 18 و انواع کم‌خطر موثر هستند. هرچند پاسخ ایمنی در بیماران HIV ممکن است کمتر باشد، اما اثر حفاظتی قابل توجهی دارد.

درمان ضایعات پیش‌سرطانی

در بیماران HIV مثبت، ضایعات پیش‌سرطانی ممکن است نیاز به درمان سریع‌تری داشته باشند. روش‌های درمان شامل:

همچنین پیگیری‌های منظم پس از درمان برای پیشگیری از عود ضروری است.

درمان HIV و کنترل سیستم ایمنی

استفاده از درمان ضدویروسی ترکیبی (ART) برای کنترل HIV و بازسازی نسبی سیستم ایمنی می‌تواند به پاکسازی HPV و کاهش خطر پیشرفت ضایعات کمک کند.

نتیجه‌گیری

بیماران HIV مثبت در معرض خطر بالاتر عفونت HPV و پیشرفت سریع‌تر ضایعات پیش‌سرطانی و سرطان‌های مرتبط هستند. کاهش عملکرد سیستم ایمنی، کاهش تعداد CD4+ T cell و ضعف پاسخ ایمنی سلولی از عوامل اصلی این وضعیت هستند. تشخیص زودهنگام، واکسیناسیون HPV، درمان مناسب ضایعات و کنترل HIV نقش مهمی در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان‌های مرتبط با HPV دارد. مطالعات آینده باید به بهبود پاسخ ایمنی و راهکارهای پیشگیری و درمان خاص این جمعیت بپردازد.