ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عوامل عفونی در جهان است که می‌تواند منجر به بروز سرطان دهانه رحم، زگیل‌های تناسلی و سایر بدخیمی‌ها شود. شناسایی زودهنگام و تشخیص دقیق این ویروس نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض جدی آن دارد. HPV بیش از ۲۰۰ نوع شناخته شده دارد که انواع پرخطر (High-Risk) نظیر HPV16 و HPV18 با سرطان دهانه رحم و انواع کم‌خطر (Low-Risk) با زگیل‌های پوستی و تناسلی مرتبط هستند.

تشخیص زودهنگام HPV می‌تواند از پیشرفت ضایعات پیش‌سرطانی جلوگیری کند و امکان درمان مؤثر را فراهم کند. امروزه روش‌های متعددی برای تشخیص این ویروس توسعه یافته است که شامل روش‌های سلولی، مولکولی و تصویربرداری می‌شود. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین این روش‌ها، مزایا، محدودیت‌ها و کاربرد بالینی آن‌ها پرداخته می‌شود.

شناسایی به موقع HPV اهمیت ویژه‌ای در کاهش شیوع سرطان دهانه رحم دارد. سرطان دهانه رحم چهارمین سرطان شایع زنان در جهان است و تقریباً ۹۰٪ آن‌ها ناشی از عفونت مزمن با HPV پرخطر است. تشخیص زودهنگام HPV علاوه بر کاهش مرگ و میر، امکان پیشگیری از ضایعات پیش‌سرطانی و درمان به موقع را فراهم می‌کند.

روش‌های تشخیص HPV دو هدف اصلی دارند:

شناسایی حضور ویروس: تشخیص نوع HPV و بار ویروسی آن.

شناسایی تغییرات سلولی ناشی از ویروس: ارزیابی سلول‌های دهانه رحم برای تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی.

پاپ اسمیر (Pap Smear)

معرفی

پاپ اسمیر یک روش غربالگری سلولی است که در آن سلول‌های سطح دهانه رحم جمع‌آوری و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شوند. هدف اصلی این روش شناسایی سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی است که ممکن است در اثر عفونت HPV ایجاد شده باشند.

روش انجام

• بیمار بر روی صندلی مخصوص قرار می‌گیرد و دهانه رحم با اسپکولوم باز می‌شود.

• سلول‌ها با برس یا اسپاتولا جمع‌آوری می‌شوند.

• نمونه‌ها روی لام شیشه‌ای یا در محلول مایع نگهداری می‌شوند و به آزمایشگاه ارسال می‌شوند.

• تکنسین‌ها سلول‌ها را رنگ‌آمیزی کرده و تغییرات میکروسکوپی را بررسی می‌کنند.

مزایا

• روش غیرتهاجمی و ساده

• شناسایی ضایعات پیش‌سرطانی

• مقرون به صرفه و قابل انجام در مراکز بهداشتی

محدودیت‌ها

• حساسیت محدود نسبت به عفونت HPV

• احتمال نتایج منفی کاذب

• نیاز به تکرار دوره‌ای برای افزایش دقت

تست HPV DNA

معرفی

تست HPV DNA یکی از روش‌های مولکولی برای شناسایی مستقیم ژنوم ویروس است. این تست امکان شناسایی انواع پرخطر و کم‌خطر HPV را فراهم می‌کند.

روش انجام

• نمونه سلولی مشابه پاپ اسمیر گرفته می‌شود.

• DNA استخراج شده و از طریق روش‌هایی نظیر PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) تکثیر می‌شود.

• نتیجه مشخص می‌کند که آیا DNA HPV در نمونه وجود دارد یا خیر و در برخی روش‌ها نوع ویروس نیز شناسایی می‌شود.

مزایا

• حساسیت و دقت بالاتر نسبت به پاپ اسمیر

• شناسایی انواع پرخطر قبل از بروز ضایعات سلولی

• امکان ترکیب با پاپ اسمیر برای غربالگری دقیق‌تر

محدودیت‌ها

• هزینه بالاتر نسبت به پاپ اسمیر

• نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته

• شناسایی ویروس لزوماً به معنای وجود ضایعه بالینی نیست

 تست mRNA E6/E7

معرفی

این روش مولکولی بر روی بیان ژن‌های E6 و E7 ویروس پرخطر تمرکز دارد که مسئول تغییرات سلولی و پیشرفت به سرطان هستند.

مزایا

محدودیت‌ها

• پیچیده و پرهزینه

• هنوز در بسیاری از کشورها به عنوان روش استاندارد تلقی نمی‌شود

سیتولوژی مایع (Liquid-Based Cytology, LBC)

معرفی

در این روش سلول‌های دهانه رحم در یک محلول مایع جمع‌آوری می‌شوند و سپس روی لام آماده می‌شوند. این روش نسبت به پاپ اسمیر سنتی دقت بالاتری دارد.

مزایا

• حساسیت بیشتر نسبت به پاپ اسمیر سنتی

• امکان انجام همزمان تست HPV DNA

• کاهش نمونه‌های ناکافی

محدودیت‌ها

 بیوپسی و کولپوسکوپی

معرفی

در صورت مشاهده ضایعات مشکوک یا نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر، بیوپسی یا کولپوسکوپی انجام می‌شود. نمونه بافتی تحت میکروسکوپ بررسی شده و امکان تشخیص دقیق ضایعات پیش‌سرطانی یا سرطانی فراهم می‌شود.

مزایا

محدودیت‌ها

مقایسه روش‌های تشخیص HPV

نتیجه‌گیری

تشخیص HPV یکی از ارکان مهم پیشگیری و کنترل سرطان دهانه رحم است. روش‌های تشخیصی موجود شامل پاپ اسمیر، تست HPV DNA، تست mRNA و کولپوسکوپی هستند که هر یک مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. ترکیب روش‌های سلولی و مولکولی، به ویژه پاپ اسمیر با تست HPV DNA، حساسیت و دقت غربالگری را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

با توجه به شیوع بالای HPV و نقش آن در سرطان دهانه رحم، آموزش عمومی، دسترسی به آزمایش‌های تشخیصی و غربالگری منظم ضروری است. تشخیص به موقع این ویروس می‌تواند جان میلیون‌ها زن را نجات دهد و هزینه‌های درمان سرطان را کاهش دهد.

۵ آبان ۱۴۰۴ ۱۶:۳۷