ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV یکی از شایع‌ترین ویروس‌های جنسی قابل انتقال است که می‌تواند در بدن انسان عفونت ایجاد کند. این ویروس به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که بعضی از آن‌ها کم‌خطر و معمولاً باعث زگیل می‌شوند و بعضی دیگر پرخطر هستند و ممکن است منجر به سرطان دهانه رحم، سرطان گلو، یا سایر سرطان‌های دستگاه تناسلی شوند.

HPV یکی از مشکلات بهداشتی شایع در جهان است، و طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، تقریباً همه افراد فعال جنسی در طول زندگی خود حداقل یک بار با این ویروس مواجه می‌شوند. اما چرا بعضی افراد به این ویروس مبتلا می‌شوند و بعضی دیگر نه؟ پاسخ این سؤال در عوامل خطر ابتلا به HPV نهفته است. شناخت این عوامل به ما کمک می‌کند تا از ابتلا پیشگیری کنیم و در صورت مواجهه با ویروس، سریع‌تر اقدامات درمانی مناسب انجام دهیم.

یکی از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به HPV، سن فرد و زمان شروع فعالیت جنسی است. مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که در سنین پایین‌تر رابطه جنسی را آغاز می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به HPV هستند. علت این است که سلول‌های ناحیه تناسلی زنان و مردان در سنین جوانی حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند و سیستم ایمنی هنوز کامل رشد نکرده است.

همچنین نوجوانان و جوانان کمتر از ۲۵ سال، به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش فعالیت جنسی، بیشترین آمار ابتلا به HPV را دارند. این موضوع دلیل اصلی توصیه به واکسن زدن در سنین نوجوانی قبل از شروع فعالیت جنسی است.

یکی دیگر از عوامل مهم خطر، تعداد شرکای جنسی است. هرچه تعداد شرکای جنسی فرد بیشتر باشد، احتمال مواجهه با HPV نیز افزایش می‌یابد. این به دلیل انتقال ویروس از طریق تماس مستقیم پوست و مخاط است.

نکته مهم این است که حتی داشتن یک شریک جنسی که با افراد متعدد در ارتباط بوده نیز می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. بنابراین، تست منظم و استفاده از روش‌های پیشگیری مانند کاندوم بسیار مهم است، هرچند کاندوم به طور کامل از انتقال HPV جلوگیری نمی‌کند، اما ریسک را کاهش می‌دهد.

 رفتارهای جنسی پرخطر

رفتارهای جنسی پرخطر شامل موارد زیر می‌شوند:

• داشتن رابطه جنسی بدون استفاده از محافظ

• داشتن رابطه جنسی با افراد متعدد به صورت همزمان

• رابطه جنسی دهانی یا مقعدی بدون محافظ

تحقیقات نشان داده‌اند که رابطه جنسی دهانی با فرد مبتلا به HPV می‌تواند منجر به عفونت گلو و دهان شود و برخی از این عفونت‌ها با سرطان گلو مرتبط هستند.

همچنین رابطه جنسی مقعدی بدون محافظ یکی از پرخطرترین رفتارهاست، زیرا ناحیه مقعد نسبت به آسیب‌های پوستی حساس است و ویروس راحت‌تر وارد بدن می‌شود.

سیستم ایمنی نقش بسیار مهمی در کنترل ویروس HPV دارد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند بیماران HIV مثبت، افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، یا کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به HPV و عوارض ناشی از آن هستند.

در این افراد، حتی انواع کم‌خطر HPV ممکن است طولانی‌تر در بدن باقی بمانند و زگیل‌ها یا ضایعات پیش‌سرطانی ایجاد کنند. بنابراین، تقویت سیستم ایمنی و مراقبت‌های پزشکی منظم برای این گروه بسیار حیاتی است.

 استعمال دخانیات و مواد مخدر

تحقیقات پزشکی نشان داده‌اند که سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر می‌تواند خطر ابتلا به HPV و پیشرفت عفونت را افزایش دهد. نیکوتین و مواد شیمیایی موجود در سیگار باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش توان بدن در مقابله با ویروس می‌شوند.

افرادی که سیگار می‌کشند، بیشتر احتمال دارند که زگیل‌های تناسلی طولانی‌مدت یا ضایعات پیش‌سرطانی در دهانه رحم داشته باشند. همچنین برخی مواد مخدر مانند ماری‌جوانا نیز می‌توانند پاسخ ایمنی بدن را کاهش دهند و خطر ابتلا به ویروس را بالا ببرند.

 عوامل هورمونی و استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های ضدبارداری

برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های ضدبارداری ممکن است ریسک ابتلا به HPV پرخطر و سرطان دهانه رحم را افزایش دهد. دلیل این امر تغییرات هورمونی و تأثیر آن بر سلول‌های ناحیه دهانه رحم است که می‌تواند ویروس را در بدن راحت‌تر مستقر کند.

البته این موضوع نیازمند بررسی بیشتر است و استفاده از قرص‌های ضدبارداری به تنهایی عامل قطعی ابتلا نیست، اما کنترل منظم پاپ اسمیر در زنان مصرف‌کننده طولانی‌مدت قرص بسیار توصیه می‌شود.

 سابقه سایر عفونت‌های جنسی

افرادی که قبلاً به سایر بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک، کلامیدیا، HIV یا هرپس تناسلی مبتلا شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به HPV هستند. علت این است که این عفونت‌ها باعث ایجاد ضایعات یا التهاب در ناحیه تناسلی می‌شوند و ورود ویروس به سلول‌ها را آسان‌تر می‌کنند.

بنابراین، مراقبت از سلامت جنسی و درمان سریع عفونت‌های مقاربتی اهمیت بسیار بالایی دارد.

 عوامل ژنتیکی و خانوادگی

برخی مطالعات نشان داده‌اند که ژن‌های خاص و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهانه رحم یا سایر سرطان‌های مرتبط با HPV می‌تواند احتمال عفونت و پیشرفت آن را افزایش دهد.
به عنوان مثال، برخی جهش‌های ژنی در سیستم ایمنی ممکن است باعث شود بدن نتواند ویروس را به طور مؤثر کنترل کند. اگر یکی از اعضای خانواده دچار عوارض جدی ناشی از HPV شده باشد، فرد باید مراقبت‌های بیشتری انجام دهد و غربالگری‌های منظم داشته باشد.

تغذیه و سبک زندگی

سبک زندگی ناسالم و تغذیه ضعیف نیز می‌تواند خطر ابتلا به HPV را افزایش دهد. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، ویتامین A، و روی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند. همچنین استرس مزمن، خواب ناکافی و کم‌تحرکی نیز می‌توانند بدن را در برابر ویروس آسیب‌پذیر کنند.

در مقابل، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس می‌توانند شانس ابتلا به HPV را کاهش دهند و روند بهبودی بدن را سریع‌تر کنند.

 اهمیت پیشگیری و غربالگری

با وجود تمام این عوامل خطر، خوشبختانه راه‌هایی برای کاهش ریسک ابتلا به HPV وجود دارد:

واکسن HPV: تزریق واکسن قبل از شروع فعالیت جنسی، بیشترین حفاظت را ایجاد می‌کند.

استفاده از کاندوم: هرچند صددرصد جلوگیری نمی‌کند، اما احتمال انتقال ویروس را کاهش می‌دهد.

غربالگری منظم: انجام پاپ اسمیر و تست HPV به تشخیص زودهنگام ضایعات پیش‌سرطانی کمک می‌کند.

محدود کردن تعداد شرکای جنسی: کاهش تماس با افراد متعدد ریسک را کم می‌کند.

تقویت سیستم ایمنی: تغذیه سالم، ورزش و مدیریت استرس به بدن کمک می‌کنند تا ویروس را کنترل کند.

نتیجه‌گیری

ویروس HPV یک ویروس شایع و قابل انتقال است که می‌تواند عوارض جدی از جمله سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی ایجاد کند. عوامل خطر متعددی بر ابتلا به این ویروس تأثیر دارند که شامل سن، رفتارهای جنسی، تعداد شرکای جنسی، سیستم ایمنی ضعیف، استعمال دخانیات، عوامل هورمونی، سابقه سایر عفونت‌های جنسی، عوامل ژنتیکی و سبک زندگی هستند.

شناخت این عوامل و اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون، استفاده از کاندوم، غربالگری منظم و تقویت سیستم ایمنی می‌تواند به کاهش شیوع HPV و عوارض ناشی از آن کمک کند. در نهایت، آگاهی و مراقبت از سلامت جنسی بهترین راه مقابله با این ویروس است.