شپش‌ها گروهی از حشرات انگلی اجباری خون‌خوار هستند که تنها بر روی بدن پستانداران زندگی و تغذیه می‌کنند. انسان‌ها نیز به عنوان میزبان، می‌توانند به سه گونه اصلی شپش مبتلا شوند: شپش سر (Pediculus humanus capitis)، شپش بدن (Pediculus humanus corporis) و شپش عانه (Pthirus pubis).
هر یک از این گونه‌ها ویژگی‌های زیستی، محل زندگی، روش انتقال و پیامدهای بالینی خاص خود را دارند. شناخت دقیق آن‌ها برای تشخیص و درمان مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد.

 تعریف و ویژگی‌ها

• نام علمی: Pediculus humanus capitis

• محل زندگی: موهای سر، به‌ویژه نواحی پشت گوش‌ها و پشت گردن.

• اندازه: ۲ تا ۳ میلی‌متر، رنگ خاکستری مایل به سفید.

• تغذیه: خون انسان، هر ۴ تا ۶ ساعت یک‌بار.

• تخم‌ها (نیت‌ها): بیضوی، به ساقه مو چسبیده و با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند.

 چرخه زندگی

چرخه کامل شپش سر از تخم تا حشره بالغ حدود ۲۱ روز طول می‌کشد. مراحل شامل:

تخم (Nit): چسبیده به مو، طی ۷ تا ۱۰ روز باز می‌شود.

نیمف (Nymph): شکل نابالغ که ۹ تا ۱۲ روز طول می‌کشد تا بالغ شود.

بالغ: حدود ۳۰ روز روی سر زندگی می‌کند.

 راه‌های انتقال

 علائم ابتلا

• خارش شدید پوست سر

• احساس حرکت در موها

• زخم و عفونت ثانویه ناشی از خاراندن

 درمان

• شامپوهای حاوی پرمترین یا دایمتیکون

• شانه‌کشی منظم موها با شانه دندانه ریز

• شست‌وشوی وسایل شخصی با آب داغ

 تعریف و ویژگی‌ها

• نام علمی: Pediculus humanus corporis

• محل زندگی: بر روی لباس و گاهی پوست بدن.

• اندازه: ۳ تا ۴ میلی‌متر، کمی بزرگ‌تر از شپش سر.

• تغذیه: خون انسان، اما بیشتر وقت خود را در درز لباس می‌گذراند.

 چرخه زندگی

• تخم‌ها به درزهای لباس چسبیده می‌شوند.

• طول چرخه مشابه شپش سر است، اما در خارج از بدن نیز می‌توانند مدت بیشتری زنده بمانند.

 راه‌های انتقال

علائم ابتلا

• خارش شدید پوست بدن، به‌خصوص در نواحی پوشیده

• بثورات پوستی و زخم‌های عفونی

• در موارد شدید: انتقال بیماری‌هایی مثل تیفوس و تب راجعه

 درمان

• شست‌وشو و ضدعفونی لباس‌ها با آب داغ و خشک‌کن داغ

• درمان دارویی مشابه شپش سر

• بهبود بهداشت شخصی

 شپش عانه (Pubic Louse)

تعریف و ویژگی‌ها

• نام علمی: Pthirus pubis

• محل زندگی: موهای ناحیه تناسلی، گاهی مژه‌ها، ابروها، ریش و زیر بغل.

• اندازه: کوچک‌تر و پهن‌تر از دو گونه قبلی، حدود ۱ تا ۲ میلی‌متر.

• شکل ظاهری: شبیه خرچنگ کوچک (به همین دلیل به آن «شپش خرچنگی» نیز می‌گویند).

 چرخه زندگی

راه‌های انتقال

 علائم ابتلا

• خارش شدید در ناحیه تناسلی

• نقاط قرمز یا آبی کوچک روی پوست (محل گزش)

• التهاب و عفونت ثانویه در اثر خاراندن

درمان

• داروهای موضعی ضد شپش مانند پرمترین

• شست‌وشوی کامل لباس زیر و ملحفه‌ها

• درمان همزمان شریک جنسی برای جلوگیری از عود

 جدول مقایسه‌ای انواع شپش

 تفاوت‌های اصلی

محل زیست: هر گونه محل خاصی را ترجیح می‌دهد و به آن سازگار شده است.

روش انتقال: شپش سر بیشتر از راه تماس مستقیم، شپش بدن از طریق وسایل مشترک و شپش عانه عمدتاً از راه جنسی منتقل می‌شود.

خطرات پزشکی: شپش بدن قادر به انتقال بیماری‌های جدی است، اما شپش سر و عانه معمولاً فقط باعث خارش و التهاب می‌شوند.

ظاهر مورفولوژیک: شکل و اندازه سه گونه متفاوت است و در زیر میکروسکوپ به‌خوبی قابل تشخیص‌اند.

 پیشگیری عمومی

• رعایت بهداشت فردی و شست‌وشوی منظم بدن و لباس

• عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی

• آموزش در مدارس و مراکز تجمع

• بررسی و درمان سریع افراد آلوده و تماس‌های نزدیک آن‌ها

جمع‌بندی

شپش‌ها انگل‌هایی کوچک اما تأثیرگذار بر سلامت عمومی هستند. شناخت تفاوت‌های شپش سر، بدن و عانه از نظر زیست‌شناسی، نحوه انتقال و درمان، کلید کنترل و پیشگیری از این آلودگی‌هاست. با رعایت بهداشت فردی و آموزش‌های لازم می‌توان به‌طور مؤثر از گسترش این انگل‌ها جلوگیری کرد.

۲۸ مرداد ۱۴۰۴ ۲۲:۳۷