آپنه خواب یکی از اختلالات شایع خواب است که بسیاری از افراد به آن مبتلا هستند، اما ممکن است ندانند. این مشکل می‌تواند باعث بیدار شدن مکرر در طول شب شود و کیفیت خواب را به شدت کاهش دهد. در این مقاله، به طور ساده توضیح می‌دهیم که آپنه خواب چیست، چرا باعث بیدار شدن می‌شود و چه راهکارهایی برای بهبود آن وجود دارد.

آپنه خواب یک اختلال تنفسی است که در طول خواب رخ می‌دهد. در این وضعیت، مسیر تنفسی فرد به طور موقت مسدود می‌شود و تنفس متوقف یا کم می‌شود. این توقف‌های کوتاه در تنفس ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و در طول شب بارها تکرار شوند.

دو نوع اصلی آپنه خواب:

آپنه انسدادی خواب (OSA)
این نوع شایع‌ترین فرم آپنه است. در این حالت، مسیر هوایی در گلو به دلیل شل شدن عضلات بسته می‌شود. حتی اگر فرد تلاش به نفس کشیدن کند، هوا به ریه‌ها نمی‌رسد و بدن در وضعیت کمبود اکسیژن قرار می‌گیرد.

آپنه مرکزی خواب (CSA)
این نوع کمتر شایع است و به دلیل مشکل در مغز رخ می‌دهد. مغز پیام‌های لازم برای تنفس را به بدن نمی‌فرستد و فرد نفس نمی‌کشد.

برای فهمیدن دلیل بیدار شدن مکرر، باید ابتدا بدانیم که بدن چگونه با توقف تنفس مقابله می‌کند:

 کاهش اکسیژن و افزایش دی‌اکسیدکربن

وقتی مسیر تنفسی مسدود می‌شود، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی اکسیژن دریافت کند و دی‌اکسیدکربن انباشته می‌شود. این وضعیت باعث فعال شدن سیستم هشدار بدن می‌شود. مغز فوراً فرد را از خواب سبک به خواب سبک‌تر یا حتی نیمه‌هوشیار می‌برد تا راه تنفس باز شود.

میکروآروزل‌ها (Microarousals)

این بیدار شدن‌ها معمولاً کوتاه هستند و فرد ممکن است حتی متوجه آنها نشود. به این بیدار شدن‌های کوتاه میکروآروزل گفته می‌شود. هر بار که مسیر هوایی بسته می‌شود و مغز فعال می‌شود، یک میکروآروزل اتفاق می‌افتد. این میکروآروزل‌ها کیفیت خواب عمیق را کاهش می‌دهند و باعث خستگی و خواب آلودگی در طول روز می‌شوند.

تأثیر بر چرخه طبیعی خواب

آپنه خواب بیشتر در مراحل خواب REM و خواب عمیق NREM رخ می‌دهد. این مراحل خواب برای بازیابی انرژی و تقویت حافظه ضروری هستند. بیدار شدن مکرر باعث می‌شود بدن نتواند به مراحل عمیق خواب برسد و فرد هر شب احساس خستگی شدید داشته باشد.

 علائم بیدار شدن مکرر ناشی از آپنه خواب

افرادی که از آپنه خواب رنج می‌برند ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• خروپف بلند و مکرر: اغلب اولین نشانه آپنه خواب است.

• احساس خستگی شدید در طول روز: حتی پس از یک شب کامل خواب.

• بیدار شدن ناگهانی با تنگی نفس: بعضی افراد هنگام بیدار شدن احساس خفگی یا نفس کم می‌کنند.

• تکرر ادرار شبانه: آپنه خواب می‌تواند باعث افزایش ادرار در طول شب شود.

• سردرد صبحگاهی: به دلیل کاهش اکسیژن در طول شب.

• اختلال حافظه و تمرکز: کمبود خواب عمیق باعث کاهش کارایی مغز می‌شود.

 عوامل خطر بروز آپنه خواب

چندین عامل می‌توانند احتمال ابتلا به آپنه خواب را افزایش دهند:

• چاقی و اضافه وزن: چربی اضافی در گردن می‌تواند مسیر هوایی را تنگ کند.

• سن بالا: با افزایش سن عضلات گلو ضعیف‌تر می‌شوند.

• جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض آپنه خواب قرار دارند، اگرچه بعد از یائسگی در زنان نیز شایع‌تر می‌شود.

• استفاده از الکل و داروهای آرام‌بخش: این مواد باعث شل شدن عضلات گلو می‌شوند و تنفس را سخت‌تر می‌کنند.

• عوامل ژنتیکی: افرادی که خانواده‌ای با آپنه خواب دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.

عوارض ناشی از بیدار شدن مکرر و آپنه خواب

بیدار شدن مکرر و کیفیت پایین خواب باعث مشکلات زیادی می‌شود، از جمله:

• خستگی مزمن: فرد انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه را ندارد.

• افزایش خطر بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا: کمبود اکسیژن باعث فشار اضافی بر قلب می‌شود.

• افزایش خطر دیابت نوع ۲: خواب ناکافی و ناپایدار بر متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارد.

• اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری بیشتر رخ می‌دهد.

• خطر حوادث رانندگی و کار: خستگی شدید باعث کاهش تمرکز و افزایش تصادفات می‌شود.

 راه‌های پیشگیری و درمان بیدار شدن مکرر ناشی از آپنه خواب

خوشبختانه روش‌های متعددی برای کاهش بیدار شدن مکرر و بهبود کیفیت خواب وجود دارد:

 تغییر سبک زندگی

• کاهش وزن: کم کردن چند کیلوگرم می‌تواند فشار روی مسیر هوایی را کاهش دهد.

• کنترل مصرف الکل و داروهای آرام‌بخش: مصرف این مواد قبل از خواب می‌تواند علائم را تشدید کند.

• ورزش منظم: ورزش باعث تقویت عضلات بدن و بهبود کیفیت خواب می‌شود.

تغییر در عادات خواب

• خوابیدن به پهلو: خوابیدن به پشت باعث می‌شود زبان و بافت گلو مسیر هوایی را مسدود کند.

• ایجاد محیط خواب مناسب: تاریکی، سکوت و دمای مناسب باعث خواب عمیق‌تر می‌شود.

• رعایت ساعت خواب منظم: داشتن برنامه خواب ثابت کمک می‌کند بدن به خواب عمیق برسد.

درمان‌های پزشکی

• استفاده از دستگاه CPAP: این دستگاه فشار مثبت هوا ایجاد می‌کند تا مسیر هوایی باز بماند و تنفس راحت‌تر شود.

• داروها و درمان‌های جراحی: در موارد شدید، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن بافت اضافی گلو یا داروهای خاص توصیه کند.

• درمان اختلالات زمینه‌ای: مانند مشکلات تیروئید یا نارسایی قلبی که می‌توانند آپنه خواب را تشدید کنند.

 نقش اطرافیان در شناسایی آپنه خواب

افرادی که آپنه خواب دارند اغلب متوجه بیدار شدن‌های مکرر خود نمی‌شوند. نقش خانواده یا هم‌خواب مهم است:

• شنیدن خروپف بلند و توقف تنفس: یکی از واضح‌ترین علائم آپنه است.

• مشاهده تغییرات رفتاری یا خستگی شدید در طول روز: اطرافیان می‌توانند کمک کنند تا فرد به پزشک مراجعه کند.

 جمع‌بندی

آپنه خواب یک اختلال شایع و مهم است که می‌تواند کیفیت خواب را به شدت کاهش دهد و باعث بیدار شدن مکرر شود. این بیدار شدن‌ها معمولاً کوتاه هستند، اما تاثیرات طولانی‌مدت بر سلامت جسمی و روانی فرد دارند.

با شناخت علائم، تغییر سبک زندگی و استفاده از درمان‌های پزشکی، می‌توان کیفیت خواب را بهبود داد و از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری کرد. توجه به خواب، نه تنها برای انرژی و نشاط روزانه مهم است، بلکه سلامت قلب، مغز و کل بدن را نیز تضمین می‌کند.

۲۲ مرداد ۱۴۰۴ ۱۵:۲۷