بیدار شدن با دهان خشک یا گلودرد، تجربه‌ای آشنا برای بسیاری از افراد است. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که صبح‌ها پس از بیدار شدن، احساس کنید دهانتان خشک است یا گلویتان درد می‌کند و حتی نوشیدن یک لیوان آب هم نمی‌تواند فوراً این حس ناراحت‌کننده را برطرف کند. این موضوع ممکن است بی‌اهمیت به نظر برسد، اما در بسیاری از موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات سلامتی یا سبک زندگی باشد. در این مقاله، به شکل ساده و قابل فهم، به دلایل بروز خشکی دهان و گلودرد صبحگاهی، پیامدهای آن و روش‌های پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.

خشکی دهان یا زروستومیا، حالتی است که در آن غدد بزاقی دهان قادر به تولید میزان کافی بزاق نیستند. بزاق نقش مهمی در مرطوب نگه داشتن دهان، کمک به هضم غذا و محافظت از دندان‌ها و لثه‌ها دارد. کاهش تولید بزاق می‌تواند منجر به احساس خشکی، ترک خوردگی لب‌ها، بوی بد دهان و حتی مشکل در صحبت کردن یا بلع شود.

علل شایع خشکی دهان

• نفس کشیدن از طریق دهان هنگام خواب: یکی از رایج‌ترین علل خشکی دهان صبحگاهی است. افرادی که گرفتگی بینی دارند یا عادت به خوابیدن با دهان باز دارند، بیشتر این مشکل را تجربه می‌کنند.

• کم‌آبی بدن: نوشیدن کم آب در طول روز یا تعریق زیاد شبانه می‌تواند باعث کاهش رطوبت بدن و خشکی دهان شود.

• داروها: بسیاری از داروها مانند ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای فشار خون می‌توانند تولید بزاق را کاهش دهند.

• بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها مانند دیابت، سندرم شوگرن یا مشکلات غدد بزاقی می‌توانند باعث خشکی دهان شوند.

• مصرف الکل و دخانیات: الکل و سیگار باعث تحریک غشاهای مخاطی دهان و کاهش بزاق می‌شوند.

گلودرد صبحگاهی، معمولاً به صورت احساس خشکی، خارش یا درد در گلو پس از بیدار شدن توصیف می‌شود. این وضعیت ممکن است تنها گاه به گاه رخ دهد یا به صورت مزمن ادامه یابد.

علل شایع گلودرد صبحگاهی

خشکی دهان و بینی: وقتی دهان خشک است، مخاط گلو نیز خشک می‌شود و احساس سوزش و درد ایجاد می‌کند.

ریفلاکس معده (GERD): برگشت اسید معده به مری و گلو در شب باعث التهاب و تحریک گلو می‌شود.

عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی: گلودرد می‌تواند نشانه سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت باکتریایی باشد، البته این موارد معمولاً با تب و سایر علائم همراه هستند.

آلرژی‌ها: حساسیت به گرد و غبار، گرده گیاهان یا حیوانات خانگی می‌تواند باعث التهاب و خشکی گلو شود.

آسم یا مشکلات تنفسی شبانه: افرادی که مشکلات تنفسی دارند ممکن است در طول خواب دچار گلودرد شوند.

 ارتباط بین خشکی دهان و گلودرد

خشکی دهان و گلودرد اغلب به یکدیگر مرتبط هستند. وقتی دهان خشک است:

• بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن گلو وجود ندارد.

• مخاط گلو حساس و تحریک‌پذیر می‌شود.

• امکان رشد باکتری‌ها و ایجاد عفونت افزایش می‌یابد.

به همین دلیل، بسیاری از افرادی که با خشکی دهان بیدار می‌شوند، صبح‌ها دچار گلودرد هم می‌شوند.

 نشانه‌ها و علائم همراه

به جز احساس خشکی و درد، ممکن است علائم دیگری هم وجود داشته باشد که نشان‌دهنده مشکل زمینه‌ای باشد:

• بوی بد دهان

• ترک یا زخم در لب‌ها

• مشکل در بلع یا صحبت کردن

• سرفه خشک شبانه

• خشکی یا خارش چشم و بینی (در برخی بیماری‌ها مانند سندرم شوگرن)

اگر این علائم طولانی‌مدت باشند یا شدت پیدا کنند، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

 عوامل سبک زندگی که باعث تشدید مشکل می‌شوند

خوابیدن در اتاق خشک یا گرم: هوای خشک باعث از دست رفتن رطوبت دهان و گلو می‌شود.

مصرف زیاد کافئین یا الکل قبل از خواب: این مواد باعث دفع آب از بدن می‌شوند و خشکی را تشدید می‌کنند.

خوابیدن با دهان باز: به خصوص در افراد دارای گرفتگی بینی یا آپنه خواب.

استرس و اضطراب: استرس می‌تواند باعث خشکی دهان شود و کیفیت خواب را کاهش دهد.

 راهکارهای ساده برای کاهش خشکی دهان و گلودرد صبحگاهی

 حفظ رطوبت دهان و گلو

• نوشیدن آب کافی در طول روز.

• استفاده از افشانه آب نمکی یا دهان‌شویه مرطوب‌کننده قبل از خواب.

• جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آبنبات برای تحریک بزاق.

 اصلاح شرایط خواب

• استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوای اتاق.

• خوابیدن به پهلو یا پشت با سر کمی بالاتر برای کاهش ریفلاکس معده.

• تمیز کردن منظم بینی و استفاده از اسپری نمکی بینی در صورت گرفتگی.

 تغییرات سبک زندگی

• کاهش مصرف کافئین و الکل در ساعات قبل از خواب.

• ترک سیگار یا کاهش مصرف دخانیات.

• کاهش استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق.

درمان پزشکی در صورت نیاز

• در صورت خشکی دهان مزمن، پزشک ممکن است داروهای تحریک‌کننده بزاق تجویز کند.

• برای ریفلاکس معده، تغییر رژیم غذایی و داروهای کنترل اسید توصیه می‌شود.

• در صورت عفونت باکتریایی یا ویروسی، درمان اختصاصی لازم است.

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر خشکی دهان یا گلودرد همراه با موارد زیر باشد، لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید یا طولانی‌مدت گلو

• تب، تورم غدد لنفاوی یا خونریزی

• مشکل شدید در بلع

• خشکی دهان شدید که نوشیدن آب نیز آن را برطرف نمی‌کند

 نکات پیشگیری

• نوشیدن آب کافی و حفظ رطوبت دهان.

• استفاده از دستگاه بخور یا مرطوب‌کننده هوا در اتاق خواب.

• جلوگیری از خوابیدن با دهان باز با درمان گرفتگی بینی یا مشاوره پزشکی.

• رعایت بهداشت دهان و دندان با مسواک زدن و نخ دندان روزانه.

• پرهیز از مصرف بیش از حد الکل و کافئین.

 جمع‌بندی

بیدار شدن با خشکی دهان یا گلودرد، مشکل رایجی است که اغلب ناشی از سبک زندگی، شرایط محیطی یا برخی بیماری‌ها است. خوشبختانه، با رعایت نکات ساده مانند نوشیدن آب کافی، استفاده از دستگاه بخور، اصلاح شرایط خواب و مراجعه به پزشک در صورت نیاز، می‌توان این مشکل را به طور قابل توجهی کاهش داد. مراقبت از دهان و گلو نه تنها باعث راحتی بیشتر در طول روز می‌شود، بلکه سلامت عمومی بدن را نیز بهبود می‌بخشد.

۲۲ مرداد ۱۴۰۴ ۱۵:۴۱