بی‌خوابی یکی از مشکلات شایع و مهم در بین افراد مبتلا به PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه است. این اختلال روانی که معمولا پس از تجربه رویدادهای تروماتیک ایجاد می‌شود، باعث می‌شود فرد با خاطرات دردناک، اضطراب شدید، و واکنش‌های هیجانی مواجه شود که به طور مستقیم روی کیفیت خواب و میزان استراحت تأثیر می‌گذارد. بی‌خوابی در این افراد نه تنها کیفیت زندگی آنها را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند روند درمان PTSD را نیز پیچیده‌تر کند.

در این مقاله به بررسی ماهیت بی‌خوابی در PTSD، علل و پیامدهای آن، روش‌های تشخیص و درمان بی‌خوابی در این گروه پرداخته خواهد شد.

 PTSD چیست؟

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک اختلال روانی است که پس از مواجهه با یک رویداد بسیار استرس‌زا و تروماتیک، مانند جنگ، تصادف شدید، تجاوز جنسی، بلایای طبیعی، یا هرگونه تجربه خشونت‌آمیز بروز می‌کند. علائم PTSD شامل:

• یادآوری مکرر و ناگهانی رویداد (فلش‌بک)

• کابوس‌های مرتبط با حادثه

• اجتناب از هر چیزی که یادآور رویداد باشد

• هیجان‌های منفی شدید (اضطراب، ترس، افسردگی)

• تحریک‌پذیری و واکنش‌های غیرمنتظره

 تعریف بی‌خوابی

بی‌خوابی عبارت است از دشواری در به خواب رفتن، یا نگه‌داشتن خواب، یا داشتن خوابی که کیفیت مناسبی ندارد، به طوری که فرد در طول روز احساس خستگی و اختلال کارکرد داشته باشد. بی‌خوابی می‌تواند کوتاه‌مدت (حاد) یا بلندمدت (مزمن) باشد.

 شیوع بی‌خوابی در افراد مبتلا به PTSD

مطالعات نشان داده‌اند که حدود 70 تا 90 درصد افراد مبتلا به PTSD، اختلالات خواب از جمله بی‌خوابی را تجربه می‌کنند. این میزان بسیار بالاتر از افراد عادی است.

 مکانیسم‌های بی‌خوابی در PTSD

عوامل متعددی باعث بی‌خوابی در افراد PTSD می‌شوند:

• فعال‌سازی بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک: اضطراب شدید و هیجان‌های مرتبط با خاطرات تروماتیک باعث افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود که بدن را در حالت آماده‌باش نگه می‌دارد و خوابیدن را مشکل می‌کند.

• کابوس‌ها و فلش‌بک‌های شبانه: این افراد ممکن است مکرراً در خواب کابوس‌های شدید ببینند که باعث بیدار شدن‌های مکرر و بی‌خوابی می‌شود.

• واکنش به محرک‌های محیطی: حتی صدای کوچک یا حرکتی می‌تواند باعث بیدار شدن ناگهانی و سخت‌تر شدن روند خواب شود.

• اختلالات دیگر خواب: مانند آپنه خواب یا سندروم پای بی‌قرار که در PTSD شایع‌ترند و به بی‌خوابی دامن می‌زنند.

بی‌خوابی نه تنها یک علامت است بلکه به تنهایی می‌تواند تأثیرات مخربی داشته باشد:

 تشدید علائم PTSD

کم‌خوابی باعث کاهش تحمل استرس، افزایش اضطراب، و کاهش کنترل هیجان می‌شود که علائم PTSD را شدیدتر می‌کند.

کاهش کیفیت زندگی

افراد مبتلا به بی‌خوابی مزمن احساس خستگی، کاهش تمرکز، اختلال حافظه، و کاهش عملکرد اجتماعی و شغلی دارند.

 افزایش خطر افسردگی و خودکشی

بی‌خوابی طولانی‌مدت به طور مستقیم با بروز افسردگی، اختلالات روانی دیگر و حتی افزایش افکار خودکشی مرتبط است.

بخش چهارم: تشخیص بی‌خوابی در افراد PTSD

تشخیص صحیح بی‌خوابی نیازمند:

• مصاحبه بالینی: بررسی علائم خواب، میزان خواب، کیفیت خواب و تاثیر آن روی زندگی روزمره.

• استفاده از پرسشنامه‌ها: مانند پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ (PSQI).

• مطالعات خواب (پلی‌سومنوگرافی): در موارد خاص برای شناسایی اختلالات دیگر خواب.

• ثبت خاطرات خواب: از طریق دفترچه خواب که فرد مدت و کیفیت خوابش را ثبت می‌کند.

بخش پنجم: درمان بی‌خوابی در PTSD

درمان‌های غیر دارویی

• درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I): شامل آموزش بهبود عادات خواب، کنترل محرک‌ها، مدیریت افکار منفی و تکنیک‌های آرام‌سازی.

• آرام‌سازی و مدیتیشن: تمرینات تنفسی، یوگا و مدیتیشن می‌تواند سیستم عصبی را آرام کرده و خواب را بهبود دهد.

• بهبود بهداشت خواب: تنظیم ساعت خواب و بیداری، اجتناب از کافئین و الکل، استفاده از محیط خواب مناسب.

درمان‌های دارویی

• داروهای ضد افسردگی: برخی مانند سرترالین یا فلوکستین که هم برای PTSD و هم برای اختلالات خواب مؤثرند.

• داروهای خواب‌آور: در کوتاه‌مدت ممکن است تجویز شوند ولی به دلیل وابستگی و عوارض جانبی باید با دقت مصرف شوند.

• پرازوسین: دارویی که به خصوص در کاهش کابوس‌های PTSD موثر است و باعث بهبود کیفیت خواب می‌شود.

 درمان‌های ترکیبی

ترکیب دارو درمانی و درمان‌های روانشناختی بهترین نتیجه را می‌دهد.

بخش ششم: چالش‌ها و راهکارهای آینده

• چالش‌ها: عدم مراجعه به موقع بیماران، مقاومت به درمان، کمبود منابع تخصصی.

• راهکارها: افزایش آگاهی، آموزش متخصصان، توسعه درمان‌های جدید مانند تکنولوژی واقعیت مجازی برای مواجهه با خاطرات تروماتیک.

نتیجه‌گیری

بی‌خوابی یکی از مهم‌ترین و مخرب‌ترین مشکلات افراد مبتلا به PTSD است که می‌تواند روند بهبودی را سخت‌تر کند. شناخت عمیق‌تر علل، تشخیص به موقع و به کارگیری درمان‌های مؤثر می‌تواند کیفیت زندگی این افراد را به طور قابل توجهی بهبود دهد. توجه به بی‌خوابی در PTSD باید بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه‌های درمانی باشد.

۱۹ مرداد ۱۴۰۴ ۱۲:۵۶