قاعدگی یکی از مهم‌ترین فرآیندهای زیستی در بدن زنان است که نشان‌دهنده سلامت دستگاه تولید مثل و تعادل هورمونی بدن محسوب می‌شود. به طور معمول، قاعدگی به صورت دوره‌ای اتفاق می‌افتد و در آن مخاط داخلی رحم به صورت خونریزی از بدن خارج می‌شود. این فرآیند در اکثر زنان به شکل منظم و با علائم قابل پیش‌بینی رخ می‌دهد که به آن قاعدگی طبیعی گفته می‌شود. با این حال، گاهی اوقات قاعدگی می‌تواند از حالت طبیعی خارج شود و نشانه مشکلات یا بیماری‌های مختلف باشد که به آن قاعدگی غیرطبیعی گفته می‌شود. در این مقاله قصد داریم تفاوت‌های قاعدگی طبیعی و غیرطبیعی را به طور جامع بررسی کنیم، عوامل مؤثر، علائم و روش‌های درمان و پیشگیری آن‌ها را معرفی کنیم.

تعریف قاعدگی طبیعی

قاعدگی طبیعی، فرآیندی است که به طور میانگین هر ۲۸ روز یک بار اتفاق می‌افتد و مدت زمان خونریزی معمولاً بین ۳ تا ۷ روز است. خونریزی قاعدگی ناشی از تخریب و ریزش لایه داخلی رحم (اندومتر) است که در صورت عدم باروری، از طریق واژن دفع می‌شود.

ویژگی‌های قاعدگی طبیعی

• چرخه منظم: معمولاً بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می‌کشد و قابل پیش‌بینی است.

• مدت زمان خونریزی: معمولاً بین ۳ تا ۷ روز ادامه دارد.

• میزان خونریزی: متوسط بین ۳۰ تا ۸۰ میلی‌لیتر است و معمولاً با لخته‌های خون بزرگ همراه نیست.

• علائم همراه: شامل حساسیت پستان‌ها، تغییرات خلق و خو، کمی درد خفیف شکمی (دیسمنوره خفیف)، تغییرات پوستی و انرژی است.

• ناباروری یا حاملگی: در صورت بارداری، قاعدگی متوقف می‌شود.

نقش هورمون‌ها در قاعدگی طبیعی

هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش اساسی در تنظیم چرخه قاعدگی دارند. این هورمون‌ها باعث رشد و ضخامت لایه داخلی رحم می‌شوند و در صورت عدم باروری، کاهش ناگهانی آن‌ها موجب ریزش اندومتر و خونریزی قاعدگی می‌گردد.

تعریف قاعدگی غیرطبیعی

قاعدگی غیرطبیعی به هر نوع خونریزی رحم گفته می‌شود که از الگوی طبیعی خارج باشد، از نظر زمان، مدت، شدت یا تکرار دچار اختلال شده باشد. این نوع قاعدگی می‌تواند نشانه مشکلات پزشکی، هورمونی یا ساختاری باشد.

انواع قاعدگی غیرطبیعی

قاعدگی نامنظم (اولیگوومنوره و پلی‌منوره):

اولیگوومنوره: چرخه طولانی‌تر از ۳۵ روز

پلی‌منوره: چرخه کوتاه‌تر از ۲۱ روز

خونریزی بیش از حد (منوراژی):
خونریزی قاعدگی طولانی‌تر از ۷ روز یا شدیدتر از حد معمول.

خونریزی کمتر از حد طبیعی (هیپومنوره):
خونریزی خیلی کم و یا بسیار کوتاه مدت.

خونریزی بین دو دوره قاعدگی (متروراژی):

خونریزی بعد از یائسگی:
خونریزی‌هایی که پس از قطع قاعدگی رخ می‌دهد.

آمنوره:
قطع قاعدگی به مدت بیش از ۳ ماه در زنان بالغ.

بخش سوم: علل قاعدگی غیرطبیعی

 علل هورمونی

• اختلالات تخمک‌گذاری: مهم‌ترین علت خونریزی غیرطبیعی به دلیل عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن و پروژسترون.

• PCOS (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک): باعث چرخه‌های نامنظم و خونریزی غیرطبیعی می‌شود.

• پرکاری یا کم‌کاری تیروئید: تیروئید بر تنظیم هورمون‌های جنسی تأثیر دارد.

• یائسگی زودرس: کاهش ناگهانی هورمون‌ها.

عوامل ساختاری

• فیبروم‌های رحمی: توده‌های خوش‌خیم که باعث خونریزی شدید می‌شوند.

• پولیپ رحم: زائده‌های کوچک که خونریزی بین دوره‌ها ایجاد می‌کنند.

• آندومتریوز: رشد غیر طبیعی بافت رحم خارج از رحم که درد و خونریزی ایجاد می‌کند.

 علل التهابی و عفونی

 عوامل دارویی و پزشکی

 عوامل روانی و سبک زندگی

بخش چهارم: علائم قاعدگی غیرطبیعی

• خونریزی شدید یا طولانی‌تر از حد طبیعی

• خونریزی بین دوره‌ها

• قطع شدن قاعدگی بیش از حد انتظار

• درد شدید هنگام قاعدگی (دیسمنوره شدید)

• بوی بد یا ترشحات غیرعادی همراه با خونریزی

• خستگی و ضعف ناشی از کم‌خونی

بخش پنجم: تشخیص قاعدگی غیرطبیعی

برای تشخیص دقیق قاعدگی غیرطبیعی، پزشک معمولاً مراحل زیر را انجام می‌دهد:

مصاحبه و سابقه پزشکی: بررسی دقیق الگوی قاعدگی، علائم همراه و بیماری‌های قبلی.

معاینه فیزیکی: شامل معاینه لگن و شکم.

آزمایش خون: اندازه‌گیری هورمون‌ها، شمارش سلول‌های خونی، تست تیروئید و بررسی علائم عفونت.

سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها: برای شناسایی مشکلات ساختاری مثل فیبروم یا پلیپ.

آندوسکوپی رحم (هیستروسکوپی): در صورت لزوم برای بررسی دقیق‌تر داخل رحم.

نمونه‌برداری از رحم: در موارد خونریزی‌های غیر طبیعی طولانی مدت برای تشخیص سرطان یا مشکلات جدی.

بخش ششم: درمان قاعدگی غیرطبیعی

درمان‌های دارویی

• داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): کاهش درد و خونریزی.

• هورمون درمانی: استفاده از قرص‌های ضد بارداری، پروژسترون یا استروژن برای تنظیم چرخه.

• داروهای مخصوص اختلالات تیروئید یا PCOS.

درمان‌های جراحی

• خارج کردن پلیپ یا فیبروم: از طریق جراحی یا هیستروسکوپی.

• آبلاسیون آندومتر: روش کاهش ضخامت مخاط رحم برای کاهش خونریزی شدید.

• هیسترکتومی: حذف رحم، در موارد بسیار شدید و غیر قابل درمان.

تغییر سبک زندگی

بخش هفتم: پیشگیری و نکات مهم

• مراجعه منظم به پزشک و انجام معاینات دوره‌ای.

• یادداشت و ثبت دقیق تاریخ و علائم قاعدگی.

• اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای هورمونی.

• رعایت بهداشت فردی و استفاده از محصولات بهداشتی استاندارد.

• کنترل استرس و حفظ وزن مناسب.

نتیجه‌گیری

قاعدگی طبیعی نشانه سلامت سیستم تولید مثل و تعادل هورمونی بدن است و معمولا منظم، با خونریزی و علائم قابل پیش‌بینی همراه است. قاعدگی غیرطبیعی می‌تواند نشانه وجود مشکلات هورمونی، ساختاری، التهابی یا سبک زندگی ناسالم باشد که نیازمند تشخیص و درمان دقیق است. توجه به الگوی قاعدگی و علائم همراه آن می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و حفظ سلامت کلی زنان کمک کند.

۵ مرداد ۱۴۰۴ ۱۴:۰۰