کد خبر: 284652

تاریخ انتشار: پنجشنبه 02 مرداد 1404 – 14:57

به گزارش بهداشت نیوز، این مقاله به بررسی دقیق و علمی رابطه احتمالی بین نگه‌داشتن مدفوع و گاز روده و بروز بیماری‌های جدی گوارشی می‌پردازد.

وقتی بی‌توجهی به دفع، نظم بدن را بر هم می‌زند

فرآیند دفع مدفوع و گاز، بخشی از چرخه طبیعی سم‌زدایی بدن است. بدن انسان، در طول شبانه‌روز موادی را از طریق دستگاه گوارش جذب و آنچه را که زائد یا غیرقابل‌استفاده است، به‌صورت مدفوع یا گاز دفع می‌کند.

زمانی که این فرآیند طبیعی مختل شود، به‌ویژه به‌صورت آگاهانه و مداوم، فشار فیزیولوژیک و التهابی در ناحیه روده افزایش می‌یابد. نگه‌داشتن گاز روده ممکن است منجر به درد، نفخ، گرفتگی عضلات و حتی در مواردی نادر، پارگی دیواره روده (intestinal perforation) شود.

نگه‌داشتن مدفوع به‌صورت مزمن، خطر یبوست، بزرگ شدن کولون (megacolon) و ایجاد هموروئید را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این، مواد زائد در صورت ماندگاری بیش از حد در روده بزرگ، مدت طولانی‌تری در تماس با دیواره روده قرار می‌گیرند و همین می‌تواند زمینه‌ای برای تحریک سلول‌ها و التهاب مزمن فراهم آورد. 

اگرچه شواهد قطعی درباره ارتباط مستقیم این موضوع با سرطان کولون وجود ندارد، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که التهاب مزمن یکی از عوامل تسهیل‌کننده در آغاز جهش‌های سلولی و اختلالات پیش‌سرطانی است. بنابراین، نادیده‌گرفتن سیگنال‌های دفع بدن، شاید بیش از آنچه تصور می‌کنیم، برای سلامت بلندمدت ما خطرناک باشد.

شواهد علمی درباره تأثیر نگه‌داشتن مدفوع بر سلامت روده

پژوهش‌های متعددی در دهه‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا تأثیر نگه‌داشتن مزمن مدفوع و گاز را بر عملکرد روده بزرگ (colon) و افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های مزمن بررسی کنند. یکی از اصلی‌ترین پیامدهای این رفتار، کاهش تحرک طبیعی روده یا همان پرستالتیسم (peristalsis) است که موجب کاهش دفعات اجابت مزاج، تجمع مواد زائد و ایجاد یبوست مزمن می‌شود.

 در افراد مبتلا به یبوست مزمن، مدفوع به‌مدت طولانی‌تری در مجاورت دیواره روده باقی می‌ماند و این تماس طولانی می‌تواند منجر به آزادسازی ترکیبات بالقوه سرطان‌زا (carcinogenic compounds) مانند آمین‌های هتروسیکلیک (heterocyclic amines) و نیتروزآمین‌ها (nitrosamines) در دستگاه گوارش شود.

هرچند هنوز شواهد قاطعی وجود ندارد که نگه‌داشتن دفع به‌تنهایی علت مستقیم سرطان کولورکتال (Colorectal Cancer) باشد، اما مطالعات نشان داده‌اند که التهاب مزمن و تحریک مداوم دیواره روده، نقش مهمی در ابتلا به بیماری‌های پیش‌سرطانی مانند پولیپ‌های آدنوماتوز (adenomatous polyps) دارد.

در یک مطالعه‌ مروری در نشریه Gastroenterology & Hepatology Reports، مشخص شد که کاهش دفعات دفع مدفوع در برخی افراد با افزایش مارکرهای التهابی مانند CRP و کالپروتکتین (calprotectin) در روده همراه است. این نشانگرها می‌توانند نشانه‌هایی از وجود التهاب پنهان در مخاط روده باشند، که اگر به‌صورت مزمن ادامه یابد، احتمال جهش‌های سلولی و رشد توده‌های مشکوک افزایش می‌یابد.

همچنین از منظر نورولوژی، نگه‌داشتن مکرر دفع، باعث ایجاد اختلال در پاسخ‌های رفلکسی مغز به نیاز به دفع می‌شود. به‌عبارتی، بدن ممکن است به‌مرور زمان «زنگ هشدار» گوارشی را نادیده بگیرد و این امر موجب کاهش حساسیت رکتوم به پرشدگی و افزایش احتمال ابتلا به سندروم روده تنبل (lazy bowel syndrome) خواهد شد. همه این عوامل به‌طور غیرمستقیم، فضایی مستعد برای بیماری‌های مزمن، از یبوست مقاوم گرفته تا بیماری‌های التهابی و پیش‌سرطانی فراهم می‌کنند.

سکوتی که درد می‌آورد – وقتی فشار اجتماعی، سلامت روده را قربانی می‌کند

در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله جامعه ما، صحبت‌کردن درباره مدفوع و گاز روده همچنان تابو محسوب می‌شود. حتی نیاز به دفع، در محیط‌های عمومی، محل کار یا مهمانی‌ها اغلب با شرم، خودداری و پنهان‌کاری همراه است. افراد در چنین شرایطی، ناخودآگاه سیگنال‌های طبیعی بدن را نادیده می‌گیرند و خود را مجبور می‌کنند این نیاز را به زمانی نامعلوم موکول کنند.

 این رفتار که در نگاه اول شاید تنها یک ملاحظه اجتماعی باشد، به‌مرور می‌تواند به الگوی پایدار در مغز تبدیل شود. پژوهش‌ها در حوزه روان‌تنی (psychosomatic medicine) نشان می‌دهند که کنترل ارادی بیش از حد بر عملکردهای طبیعی بدن، باعث اختلال در ارتباط مغز و دستگاه گوارش می‌شود.

فردی که بارها پیام دفع را سرکوب می‌کند، کم‌کم نسبت به این پیام‌ها بی‌تفاوت می‌شود، یا بالعکس، به اضطراب مزمن نسبت به شرایط دفع دچار می‌شود؛ حالتی که در روان‌پزشکی با عنوان اضطراب عملکردی گوارشی (functional bowel anxiety) شناخته می‌شود.

 افراد دچار این اضطراب، به‌ویژه در موقعیت‌های اجتماعی، دچار ترس از دفع ناگهانی یا خجالت‌آور می‌شوند و همین موضوع رفتارهای اجتنابی بیشتری در آن‌ها ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، کارمندان، رانندگان، معلمان، پرستاران و بسیاری از افرادی که ساعات کاری فشرده دارند، معمولاً دسترسی مناسبی به سرویس بهداشتی ندارند یا فرهنگ سازمانی‌شان اجازه وقفه‌های منظم برای دفع نمی‌دهد. در نتیجه، نه‌تنها چرخه فیزیولوژیکی بدن مختل می‌شود، بلکه این فشار مداوم، زمینه‌ساز بروز اختلالات گوارشی مزمن می‌گردد.

نکته مهم آن است که برخلاف تصور رایج، اختلال در عملکرد طبیعی روده تنها یک مسأله جسمی نیست، بلکه تداوم این وضعیت می‌تواند بر خلق‌وخو، تمرکز، خواب و حتی سلامت روان کلی فرد تأثیر بگذارد. وقتی انسان مجبور شود یکی از ابتدایی‌ترین نیازهای فیزیولوژیک خود را به‌طور مداوم سرکوب کند، در واقع توازنی اساسی در بدن و ذهن خود را برهم زده است؛ و هر اختلال پایدار، هرچند جزئی، در درازمدت می‌تواند به نتایجی جدی و گاهی برگشت‌ناپذیر منجر شود.

نتیجه‌گیری 

بدن انسان، سامانه‌ای پیچیده ولی صادق است. پیام‌هایی مانند نیاز به دفع مدفوع یا گاز، از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین مکانیسم‌های بقا هستند؛ سیگنال‌هایی که نه‌تنها از سلامت دستگاه گوارش، بلکه از نظم درونی بدن خبر می‌دهند.

 نادیده‌گرفتن مکرر این پیام‌ها، صرفاً یک رفتار روزمره نیست، بلکه نشانه‌ای از سبک زندگی‌ای‌ست که نظم زیستی بدن را فدای فشارهای اجتماعی، شغلی یا فرهنگی می‌کند. اگرچه نگه‌داشتن مدفوع یا گاز به‌تنهایی عامل قطعی سرطان روده بزرگ نیست، اما زنجیره‌ای از پیامدهای فیزیولوژیک، التهابی و رفتاری را به‌دنبال دارد که در بلندمدت می‌تواند فرد را در مسیر بیماری‌های مزمن قرار دهد.

از کاهش تحرک روده و تجمع سموم گرفته تا اختلال در رفلکس‌های طبیعی مغز و بروز اضطراب عملکردی، همگی نشان می‌دهند که بدن در برابر بی‌توجهی مکرر، مقاومت نمی‌کند؛ بلکه با درد، نفخ، بی‌نظمی گوارشی و گاه اختلالات جدی، واکنش نشان می‌دهد.

 به‌همین دلیل، بازگرداندن احترام به فرآیندهای طبیعی بدن، نه فقط یک انتخاب بهداشتی، بلکه تصمیمی برای آینده‌ای سالم‌تر است. پاسخ‌دادن به ندای بدن، ابتدایی‌ترین و در عین حال عاقلانه‌ترین رفتار ماست؛ حتی اگر گاهی به‌نظر برسد که جامعه از ما چیز دیگری می‌خواهد.

❓ سوالات پرتکرار (FAQ)

آیا نگه‌داشتن مدفوع می‌تواند باعث سرطان شود؟

به‌صورت مستقیم نه، اما نگه‌داشتن مداوم می‌تواند باعث یبوست مزمن، التهاب روده و افزایش تماس مواد زائد با دیواره روده شود که زمینه‌ساز بیماری‌های پیش‌سرطانی است.

نگه‌داشتن گاز چه خطراتی دارد؟

می‌تواند باعث درد شکم، نفخ، گرفتگی عضلات و در موارد نادر، پارگی روده شود؛ به‌ویژه اگر تکرار شود و فرد دچار اختلالات عملکردی گوارشی باشد.

آیا کودکان هم در صورت نگه‌داشتن مدفوع دچار مشکل می‌شوند؟

بله، به‌ویژه کودکان مضطرب یا دارای حساسیت محیطی ممکن است دچار یبوست شدید، بی‌اختیاری مدفوع یا اختلال در شکل‌گیری عادت دفع شوند.

آیا سیستم عصبی هم در این فرآیند نقش دارد؟

بله، مغز در هماهنگی با رکتوم، الگوی دفع را تنظیم می‌کند. سرکوب مکرر دفع باعث اختلال در این ارتباط و کاهش حساسیت به پیام‌های طبیعی می‌شود.

چطور می‌توان از این مشکل پیشگیری کرد؟

پاسخ سریع به پیام‌های بدن، استفاده منظم از سرویس بهداشتی، مصرف فیبر، نوشیدن آب کافی و کاهش استرس از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیرانه هستند.

منبع: یک  پزشک