ماجرا از آن‌جا آغاز شد که دکتر محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت، پس از اختلاف با محمدرضا شاه بر سر کنترل وزارت جنگ، استعفا داد و احمد قوام‌السلطنه جایگزین او شد. قوام با صدور بیانیه‌ای تهدیدآمیز، معترضان را از هرگونه واکنش بازمی‌داشت. اما مردم که خواهان بازگشت مصدق به قدرت بودند، در اقدامی سراسری به خیابان‌ها آمدند.

در این میان، آیت‌الله کاشانی با صدور بیانیه‌ها، پیام‌ها و سخنرانی‌های صریح، مردم را به ایستادگی در برابر زور و استبداد دعوت کرد. نقش او فقط یک موضع‌گیری سیاسی نبود؛ بلکه استفاده از جایگاه مذهبی، محبوبیت مردمی و ارتباط با اقشار مختلف، باعث تقویت روحیه عمومی شد و به اعتراض‌ها انسجام بیشتری بخشید.

این حمایت‌ها در نهایت باعث عقب‌نشینی شاه و بازگشت مصدق به نخست‌وزیری شد؛ رویدادی که آن را یکی از روشن‌ترین نمونه‌های اتحاد مردم، مرجعیت دینی و خواست ملی در برابر قدرت می‌دانند.

گرچه روابط بین آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق پس از مدتی دچار تنش شد، اما قیام ۳۰ تیر همچنان به‌عنوان نقطه‌ای طلایی از هم‌صدایی ملت و مرجع در حافظه تاریخ ایران باقی مانده است؛ روزی که خیابان‌ها پر از فریادهایی بود که رنگ ایمان، اراده و اتحاد داشت.