تنوکسیکام یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) از خانواده اکسیکام‌هاست که با مهار آنزیم‌های سیکلواکسیژناز (COX-1 و COX-2) عمل می‌کند. این آنزیم‌ها مسئول تولید پروستاگلاندین‌ها هستند که در ایجاد التهاب، درد و تب نقش دارند. با کاهش تولید این مواد، تنوکسیکام به تسکین علائم بیماری‌های التهابی و دردناک کمک می‌کند. این دارو به دلیل نیمه‌عمر طولانی (حدود ۶۰ تا ۷۵ ساعت) امکان تجویز یک‌بار در روز را فراهم می‌کند، که این ویژگی آن را از برخی دیگر از NSAIDها متمایز می‌کند. تنوکسیکام معمولاً به شکل قرص‌های روکش‌دار (مانند برند Tilcotil) یا گاهی به‌صورت تزریقی در دسترس است.

مکانیسم اثر

تنوکسیکام با مهار غیرانتخابی آنزیم‌های سیکلواکسیژناز، تولید پروستاگلاندین‌ها را کاهش می‌دهد. این مکانیسم منجر به کاهش التهاب، درد و تب می‌شود. به دلیل نیمه‌عمر طولانی، غلظت پلاسمایی پایداری ایجاد می‌کند که برای درمان‌های مزمن مناسب است. این دارو پس از مصرف خوراکی به‌سرعت جذب شده و حداکثر غلظت پلاسمایی آن طی ۲ تا ۶ ساعت به دست می‌آید.

کاربردهای تنوکسیکام

تنوکسیکام در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و شرایط التهابی و دردناک استفاده می‌شود، از جمله:

• استئوآرتریت (آرتروز): کاهش درد، سفتی و تورم مفاصل ناشی از تخریب غضروف.

• آرتریت روماتوئید: تسکین علائم التهابی و دردناک در بیماری‌های خودایمنی مفاصل.

• اسپوندیلیت آنکیلوزان: کاهش درد و سفتی در ستون فقرات و مفاصل.

• نقرس حاد: تسکین درد و التهاب ناشی از تجمع کریستال‌های اسید اوریک.

• دردهای عضلانی-اسکلتی: درمان دردهای ناشی از کشیدگی عضلات، رگ‌به‌رگ شدن یا جراحات.

• دردهای پس از جراحی یا تروما: کاهش التهاب و درد پس از عمل‌های جراحی یا آسیب‌های فیزیکی.

• دیسمنوره (درد قاعدگی): تسکین دردهای شدید قاعدگی.

• سایر بیماری‌های التهابی: مانند سیاتیک، بورسیت و تاندونیت.

این دارو به‌عنوان یک درمان علامتی عمل می‌کند و هدف آن کاهش علائم بیماری است، نه درمان علت اصلی.

نحوه مصرف تنوکسیکام

• دوز معمول:

  • برای بزرگسالان: دوز استاندارد ۲۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز است. در موارد خاص، پزشک ممکن است دوز را به ۱۰ میلی‌گرم یا ۴۰ میلی‌گرم (حداکثر دوز روزانه) تغییر دهد.

  • برای دردهای حاد: ممکن است دوره کوتاه‌مدت (۷ تا ۱۴ روز) تجویز شود.

  • برای بیماری‌های مزمن: درمان طولانی‌مدت تحت نظر پزشک انجام می‌شود.

• روش مصرف:

  • قرص‌ها باید به‌طور کامل با یک لیوان آب بلعیده شوند.

  • برای کاهش عوارض گوارشی، بهتر است دارو همراه یا بعد از غذا یا با شیر مصرف شود.

  • در صورت استفاده از شکل تزریقی، تزریق باید توسط کادر پزشکی انجام شود.

• ملاحظات ویژه:

  • مصرف در کودکان: تنوکسیکام معمولاً برای کودکان توصیه نمی‌شود، مگر در موارد خاص و با تجویز پزشک.

  • سالمندان: به دلیل خطر بالاتر عوارض جانبی، دوز کمتری ممکن است تجویز شود.

  • بیماران با نارسایی کلیوی یا کبدی: دوز باید با احتیاط تنظیم شود.

• هشدار: از افزایش دوز یا قطع ناگهانی دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. مصرف بیش از حد ممکن است خطر عوارض جدی مانند خونریزی گوارشی را افزایش دهد.

عوارض جانبی

تنوکسیکام مانند سایر NSAIDها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. این عوارض به دو دسته شایع و نادر تقسیم می‌شوند:

عوارض شایع:

• گوارشی: تهوع، استفراغ، درد معده، سوءهاضمه، اسهال یا یبوست.

• عصبی: سردرد، سرگیجه، خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی.

• پوستی: بثورات جلدی یا خارش خفیف.

• سایر: ادم (تورم) خفیف، افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی.

عوارض نادر اما جدی:

• گوارشی: زخم معده، خونریزی یا سوراخ‌شدگی گوارشی.

• قلبی-عروقی: افزایش فشار خون، نارسایی قلبی (در بیماران مستعد).

• کلیوی: کاهش عملکرد کلیه، نارسایی حاد کلیوی.

• کبدی: هپاتیت یا افزایش شدید آنزیم‌های کبدی.

• آلرژیک: واکنش‌های حساسیتی شدید مانند آنافیلاکسی یا سندرم استیونز-جانسون.

• تنفسی: برونکواسپاسم در بیماران مبتلا به آسم حساس به NSAIDها.

• خونی: کاهش پلاکت‌ها یا کم‌خونی.

در صورت بروز علائمی مانند درد شدید معده، مدفوع سیاه، تنگی نفس، یا تورم غیرعادی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

موارد منع مصرف

تنوکسیکام در شرایط زیر نباید استفاده شود:

• حساسیت شناخته‌شده به تنوکسیکام، آسپرین یا سایر NSAIDها.

• سابقه زخم معده فعال، خونریزی گوارشی یا بیماری‌های التهابی روده (مانند کرون یا کولیت اولسراتیو).

• نارسایی شدید قلب، کبد یا کلیه.

• بارداری (به‌ویژه سه‌ماهه سوم) و شیردهی، مگر با تجویز پزشک.

• بیماران با اختلالات انعقادی یا خونریزی‌دهنده.

• کودکان زیر ۱۲ سال (مگر با تجویز خاص).

تداخلات دارویی

تنوکسیکام ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:

• آنتی‌کوآگولانت‌ها (مانند وارفارین، هپارین): افزایش خطر خونریزی.

• کورتیکواستروئیدها: افزایش خطر عوارض گوارشی مانند زخم معده.

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): افزایش خطر خونریزی گوارشی.

• لیتیوم و متوترکسات: افزایش غلظت پلاسمایی این داروها و خطر مسمومیت.

• دیورتیک‌ها و مهارکننده‌های ACE: کاهش اثرات کاهنده فشار خون و افزایش خطر نارسایی کلیوی.

• سیکلوسپورین: افزایش خطر سمیت کلیوی.

قبل از مصرف تنوکسیکام، فهرست کامل داروها و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.

نکات کلیدی در مصرف تنوکسیکام

• نگهداری دارو: در دمای اتاق (۱۵-۲۵ درجه سانتی‌گراد)، دور از رطوبت، نور مستقیم و دسترس کودکان نگهداری شود.

• بارداری و شیردهی:

  • تنوکسیکام در سه‌ماهه سوم بارداری به دلیل خطر آسیب به جنین (مانند بسته شدن زودرس مجرای شریانی) ممنوع است.

  • در سه‌ماهه اول و دوم، فقط در صورت ضرورت و با نظر پزشک مصرف شود.

  • در دوران شیردهی، به دلیل ترشح در شیر مادر، باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک استفاده شود.

• تأثیر بر رانندگی و کار با ماشین‌آلات: اگر پس از مصرف احساس سرگیجه یا خواب‌آلودگی کردید، از رانندگی یا کار با دستگاه‌های خطرناک خودداری کنید.

• پایش پزشکی: در درمان طولانی‌مدت، آزمایش‌های دوره‌ای (مانند عملکرد کبد، کلیه و شمارش سلول‌های خونی) برای بررسی عوارض جانبی توصیه می‌شود.

• مصرف الکل: از مصرف الکل در طول درمان خودداری کنید، زیرا خطر خونریزی گوارشی را افزایش می‌دهد.

• دوز فراموش‌شده: اگر یک دوز را فراموش کردید، آن را به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد. از دو برابر کردن دوز خودداری کنید.

هشدارهای ویژه

• خطر قلبی-عروقی: NSAIDها ممکن است خطر حملات قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهند، به‌ویژه در مصرف طولانی‌مدت یا در بیماران با عوامل خطر قلبی.

• خطر گوارشی: بیماران با سابقه زخم معده یا مصرف طولانی‌مدت NSAIDها باید تحت نظر پزشک باشند و ممکن است نیاز به داروهای محافظ معده (مانند امپرازول) داشته باشند.

• بیماران مسن: سالمندان به دلیل کاهش عملکرد کلیه و کبد، بیشتر در معرض عوارض هستند و باید با دوز کمتر درمان شوند.

مقایسه با سایر NSAIDها

تنوکسیکام در مقایسه با سایر NSAIDها مانند ایبوپروفن یا دیکلوفناک، به دلیل نیمه‌عمر طولانی‌تر، نیاز به دفعات مصرف کمتری دارد. بااین‌حال، اثربخشی و عوارض آن مشابه سایر داروهای این دسته است. انتخاب بین تنوکسیکام و سایر NSAIDها به شرایط بیمار، تحمل دارو و نظر پزشک بستگی دارد.