اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی است که به ویژه در کودکان شناسایی می‌شود، اما می‌تواند در بزرگسالان نیز ادامه یابد. علائم اصلی این اختلال شامل عدم تمرکز، بیش‌فعالی و تکانش‌گری است که زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر، توجه زیادی به نقش عوامل محیطی، به‌ویژه تغذیه، در مدیریت و کاهش علائم ADHD شده است. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی می‌تواند به عنوان یک عامل موثر در بهبود عملکرد شناختی و رفتاری کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD باشد.

هدف این مقاله بررسی رابطه تغذیه و علائم ADHD، مرور تحقیقات علمی و ارائه راهکارهای تغذیه‌ای برای کاهش این علائم است.

ADHD یک اختلال روانی-عصبی است که معمولا در کودکی شروع می‌شود و اگر درمان نشود می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. سه گروه علائم اصلی ADHD عبارت‌اند از:

این علائم باعث کاهش عملکرد تحصیلی، مشکلات رفتاری و روابط اجتماعی ضعیف می‌شوند.

نقش تغذیه در عملکرد مغز

مغز برای عملکرد بهینه به مواد مغذی خاصی نیاز دارد. این مواد مغذی شامل پروتئین‌ها، چربی‌های سالم، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. هرگونه کمبود در این مواد می‌تواند عملکرد مغزی را مختل کند.

در افراد مبتلا به ADHD، تغییر در نحوه متابولیسم مغز و اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین دیده شده است که می‌تواند تحت تاثیر تغذیه قرار گیرد.

پروتئین‌ها

پروتئین‌ها منبع اسیدهای آمینه هستند که پایه ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز محسوب می‌شوند. افزایش مصرف پروتئین در وعده‌های غذایی می‌تواند به تنظیم سطح قند خون و بهبود تمرکز کمک کند.

اسیدهای چرب امگا-3

امگا-3ها نقش حیاتی در سلامت مغز دارند و در عملکرد نورون‌ها موثرند. تحقیقات نشان داده‌اند که مکمل‌های امگا-3 می‌توانند علائم ADHD را بهبود ببخشند، به ویژه در کاهش بیش‌فعالی و بهبود توجه.

ویتامین‌ها و مواد معدنی

ویتامین‌های گروه B، ویتامین D، منیزیم و روی در تنظیم عملکرد مغزی اهمیت دارند. کمبود این مواد می‌تواند علائم ADHD را تشدید کند. برای مثال، کمبود منیزیم ممکن است باعث تحریک‌پذیری و اختلال خواب شود.

کربوهیدرات‌ها

مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده به جای ساده می‌تواند به ثبات قند خون و کاهش نوسانات انرژی کمک کند که این امر در مدیریت علائم ADHD مفید است.

رژیم بدون مواد افزودنی و رنگ‌های مصنوعی

برخی مطالعات ارتباط بین مواد افزودنی غذایی، رنگ‌های مصنوعی و تشدید علائم ADHD را تایید کرده‌اند. حذف این مواد از رژیم غذایی کودکان مبتلا به ADHD می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

رژیم‌های کم قند

مصرف زیاد قندهای ساده ممکن است باعث افزایش نوسانات انرژی و تحریک‌پذیری شود. رژیم کم قند در کاهش بی‌قراری و بهبود تمرکز موثر است.

رژیم‌های پرپروتئین و کم کربوهیدرات

این رژیم‌ها باعث تثبیت سطح قند خون و افزایش تمرکز می‌شوند و برای برخی بیماران ADHD مفید شناخته شده‌اند.

مکمل‌های غذایی و تأثیر آن‌ها

مکمل‌های امگا-3، روی، منیزیم، ویتامین D و آهن به عنوان مکمل‌های موثر در بهبود علائم ADHD مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. البته مصرف این مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک باشد.

تأثیر تغذیه سالم بر کیفیت زندگی بیماران ADHD

رعایت رژیم غذایی سالم، برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی متعادل و حذف مواد مضر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران ADHD کمک کند. این اقدام نه تنها به کنترل علائم کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس و بهبود روابط اجتماعی می‌شود.

نتیجه‌گیری

تغذیه نقش مهمی در مدیریت علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی ایفا می‌کند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که رژیم غذایی مناسب و استفاده از مکمل‌های غذایی می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. با این حال، تغذیه تنها یکی از جنبه‌های مدیریت ADHD است و باید همراه با درمان‌های پزشکی و روان‌شناختی انجام شود.