فیزیوتراپی گردن یکی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و مؤثر برای مدیریت و بهبود مشکلات مرتبط با ناحیه گردن است. این روش با بهره‌گیری از تکنیک‌های متنوع، از جمله تمرینات ورزشی، مداخلات دستی و استفاده از دستگاه‌های پیشرفته، به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌گردد. گردن‌درد یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی-عضلانی است که می‌تواند ناشی از عواملی مانند وضعیت نامناسب بدنی، آسیب‌های ناشی از ضربه، بیماری‌های دژنراتیو مانند آرتروز یا فشارهای روزمره باشد. در این مقاله، به بررسی جامع فیزیوتراپی گردن با تمرکز بر سه محور اصلی می‌پردازیم: نحوه و اهداف انجام فیزیوتراپی گردن، استفاده از دستگاه‌های الکتریکی و لیزر، و نقش تمرینات ورزشی در این فرآیند.

فیزیوتراپی گردن چگونه و به چه منظوری انجام می‌شود؟

فیزیوتراپی گردن به‌منظور تسکین درد، بهبود عملکرد و پیشگیری از مشکلات بعدی در ناحیه گردن طراحی شده است. این روش برای افرادی که با مشکلاتی مانند گردن‌درد مزمن، اسپاسم عضلانی، فتق دیسک گردنی، آرتروز، تنش عضلانی یا آسیب‌های ناشی از حوادث (مانند ویپلش در تصادفات رانندگی) مواجه هستند، بسیار مفید است. اهداف اصلی فیزیوتراپی گردن عبارت‌اند از:

1. کاهش درد و التهاب: تکنیک‌هایی مانند ماساژ درمانی، گرما یا سرما درمانی و مداخلات دستی به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کنند.

2. افزایش دامنه حرکتی: تمرینات کششی و حرکات اصلاحی به بهبود انعطاف‌پذیری و رفع محدودیت‌های حرکتی منجر می‌شوند.

3. تقویت عضلات گردن و شانه: عضلات قوی‌تر می‌توانند ستون فقرات گردنی را بهتر حمایت کنند و از آسیب‌های بعدی جلوگیری کنند.

4. آموزش و پیشگیری: فیزیوتراپیست‌ها به بیماران آموزش می‌دهند که چگونه با اصلاح وضعیت بدنی و رعایت اصول ارگونومی، از بروز مشکلات بعدی پیشگیری کنند.

5. بهبود کیفیت زندگی: با کاهش درد و بهبود عملکرد، بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را با راحتی بیشتری انجام دهند.

فرآیند فیزیوتراپی با ارزیابی جامع توسط فیزیوتراپیست آغاز می‌شود. این ارزیابی شامل بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی، ارزیابی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و شناسایی نقاط دردناک است. گاهی اوقات، آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا MRI برای تشخیص دقیق‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند. بر اساس نتایج این ارزیابی، فیزیوتراپیست یک برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده طراحی می‌کند که ممکن است شامل ترکیبی از تکنیک‌های دستی، تمرینات ورزشی و استفاده از دستگاه‌های درمانی باشد.

فیزیوتراپی گردن معمولاً در جلسات منظم انجام می‌شود و تعداد جلسات به شدت مشکل، پاسخ بیمار به درمان و اهداف درمانی بستگی دارد. برخی بیماران ممکن است در چند جلسه بهبود قابل‌توجهی را تجربه کنند، در حالی که دیگران به درمان طولانی‌مدت نیاز دارند. همچنین، آموزش تمرینات خانگی و توصیه‌های ارگونومیک بخش مهمی از فرآیند درمان است تا بیماران بتوانند نتایج به‌دست‌آمده را حفظ کنند.

فیزیوتراپی گردن با برق و لیزر یا دستگاه

استفاده از دستگاه‌های درمانی در فیزیوتراپی گردن نقش مهمی در کاهش درد، بهبود جریان خون و تسریع روند بهبودی ایفا می‌کند. این دستگاه‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، به‌طور خاص برای مدیریت مشکلات گردن طراحی شده‌اند و معمولاً تحت نظارت فیزیوتراپیست استفاده می‌شوند. در ادامه، به بررسی برخی از رایج‌ترین دستگاه‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی گردن می‌پردازیم:

تحریک الکتریکی (TENS)

دستگاه تحریک الکتریکی عصبی از طریق پوست (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation یا TENS) یکی از ابزارهای پرکاربرد در فیزیوتراپی است. این دستگاه با ارسال پالس‌های الکتریکی خفیف به ناحیه دردناک، سیگنال‌های درد را مختل می‌کند و احساس درد را کاهش می‌دهد. TENS به‌ویژه برای گردن‌دردهای مزمن یا اسپاسم عضلانی مؤثر است. مزایای این روش شامل غیرتهاجمی بودن، عدم نیاز به دارو و امکان استفاده در منزل (با دستگاه‌های خانگی) است. با این حال، استفاده از TENS باید با احتیاط و تحت نظر متخصص انجام شود، به‌ویژه در افرادی که دارای ضربان‌ساز قلبی یا مشکلات عصبی خاص هستند.

لیزر درمانی

لیزر درمانی کم‌توان (Low-Level Laser Therapy یا LLLT) یکی دیگر از روش‌های پیشرفته در فیزیوتراپی گردن است. این روش با استفاده از نور لیزر با شدت پایین، به بافت‌های عمیق نفوذ کرده و التهاب را کاهش می‌دهد. لیزر درمانی می‌تواند به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، کاهش درد و بهبود گردش خون کمک کند. این روش به‌ویژه برای درمان مشکلاتی مانند آرتروز گردن، التهاب تاندون‌ها یا آسیب‌های عضلانی مناسب است. جلسات لیزر درمانی معمولاً کوتاه‌مدت هستند و بیماران اغلب پس از چند جلسه بهبود قابل‌توجهی را گزارش می‌دهند.

اولتراسوند درمانی

اولتراسوند درمانی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد گرمای عمقی در بافت‌ها استفاده می‌کند. این گرما به شل شدن عضلات، کاهش اسپاسم و بهبود جریان خون کمک می‌کند. اولتراسوند به‌ویژه برای درمان گرفتگی‌های عضلانی و افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌های نرم اطراف گردن مؤثر است. این روش معمولاً در ترکیب با سایر تکنیک‌ها مانند ماساژ یا تمرینات ورزشی استفاده می‌شود تا اثربخشی بیشتری داشته باشد.

مگنت‌تراپی

مگنت‌تراپی یا درمان با میدان‌های مغناطیسی، روشی است که در آن از میدان‌های مغناطیسی برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شود. اگرچه شواهد علمی در مورد اثربخشی این روش هنوز محدود است، برخی بیماران گزارش داده‌اند که مگنت‌تراپی به تسکین دردهای گردنی و بهبود حس عمومی کمک کرده است. این روش معمولاً به‌عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر تکنیک‌ها به کار می‌رود.

تراکشن گردن

دستگاه تراکشن گردن (Cervical Traction) برای کشش ملایم ستون فقرات گردنی استفاده می‌شود. این روش به کاهش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای و اعصاب کمک می‌کند و برای بیمارانی که دچار فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی هستند، مفید است. تراکشن می‌تواند به‌صورت دستی یا با دستگاه‌های مکانیکی انجام شود و معمولاً با تمرینات تقویتی و کششی ترکیب می‌شود.

استفاده از این دستگاه‌ها معمولاً بدون درد است و بیماران در طول جلسات احساس راحتی می‌کنند. با این حال، انتخاب دستگاه مناسب به نوع مشکل، شدت علائم و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد. فیزیوتراپیست با توجه به ارزیابی اولیه، بهترین روش یا ترکیبی از روش‌ها را توصیه می‌کند.

فیزیوتراپی با تمرینات ورزشی

تمرینات ورزشی بخش حیاتی فیزیوتراپی گردن هستند و به بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و استقامت عضلات ناحیه گردن و شانه کمک می‌کنند. این تمرینات نه‌تنها به درمان مشکلات موجود کمک می‌کنند، بلکه از بروز آسیب‌های بعدی نیز پیشگیری می‌کنند. تمرینات ورزشی در فیزیوتراپی گردن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تمرینات کششی و تمرینات تقویتی. در ادامه، جزئیات بیشتری در مورد این تمرینات و نحوه انجام آن‌ها ارائه می‌شود.

تمرینات کششی

تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری، کاهش تنش عضلانی و بهبود دامنه حرکتی طراحی شده‌اند. این تمرینات باید به‌آرامی و بدون ایجاد درد انجام شوند. برخی از تمرینات کششی رایج عبارت‌اند از:

• کشش جانبی گردن: در حالت نشسته یا ایستاده، سر را به‌آرامی به سمت یک شانه خم کنید تا کشش ملایمی در سمت مقابل گردن احساس شود. این موقعیت را به مدت ۲۰-۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس به سمت دیگر تکرار کنید. این تمرین را برای هر طرف ۳-۴ بار انجام دهید.

• چرخش گردن: سر را به‌آرامی به یک سمت بچرخانید تا چانه به سمت شانه نزدیک شود. ۲۰ ثانیه نگه دارید و سپس به سمت دیگر بچرخانید. این تمرین را برای هر طرف ۳ بار تکرار کنید.

• کشش فلکشن گردن: چانه را به‌آرامی به سمت قفسه سینه پایین بیاورید تا کشش ملایمی در پشت گردن احساس شود. ۲۰-۳۰ ثانیه نگه دارید و ۳ بار تکرار کنید.

• کشش اکستنشن گردن: به‌آرامی سر را به سمت عقب خم کنید و به سقف نگاه کنید. این حرکت باید با احتیاط انجام شود تا از فشار بیش‌ازحد به ستون فقرات جلوگیری شود. ۱۵-۲۰ ثانیه نگه دارید و ۳ بار تکرار کنید.

تمرینات تقویتی

تمرینات تقویتی برای تقویت عضلات حمایت‌کننده گردن و شانه طراحی شده‌اند. این تمرینات به بهبود ثبات ستون فقرات و کاهش فشار روی مهره‌ها کمک می‌کنند. برخی از تمرینات تقویتی رایج شامل موارد زیر هستند:

• تمرین ایزومتریک گردن: دست خود را روی پیشانی قرار دهید و سر را به‌آرامی به سمت دست فشار دهید، بدون اینکه سر حرکت کند. ۵-۱۰ ثانیه نگه دارید و ۸-۱۰ بار تکرار کنید. این تمرین را برای طرفین و پشت سر نیز انجام دهید.

• بالا بردن شانه‌ها (Shrug): شانه‌ها را به سمت گوش‌ها بالا ببرید، ۳-۵ ثانیه نگه دارید و سپس به‌آرامی پایین بیاورید. این تمرین را ۱۵-۲۰ بار تکرار کنید.

• تمرینات مقاومتی با باند: با استفاده از باند مقاومتی، تمریناتی مانند کشش جانبی یا چرخش گردن انجام دهید. این تمرینات به تقویت عضلات عمیق گردن کمک می‌کنند.

• تمرین پلانک شانه: در حالت پلانک، وزن بدن را روی ساعدها و انگشتان پا نگه دارید و شانه‌ها را ثابت کنید. این تمرین به تقویت عضلات اطراف گردن و شانه کمک می‌کند. ۲۰-۳۰ ثانیه نگه دارید و ۳ بار تکرار کنید.

نکات مهم در انجام تمرینات

• اجرای صحیح: تمرینات باید تحت نظارت فیزیوتراپیست یا پس از آموزش کامل انجام شوند تا از اجرای نادرست و آسیب جلوگیری شود.

• تدریجی بودن: شدت و تعداد تکرار تمرینات باید به‌تدریج افزایش یابد تا از فشار بیش‌ازحد به عضلات جلوگیری شود.

• توقف در صورت درد: اگر در حین انجام تمرینات احساس درد شدید کردید، فوراً تمرین را متوقف کرده و با فیزیوتراپیست یا پزشک مشورت کنید.

• منظم بودن: انجام منظم تمرینات، حتی پس از بهبود علائم، به حفظ نتایج و پیشگیری از عود مشکلات کمک می‌کند.

ترکیب تمرینات با سایر روش‌ها

تمرینات ورزشی اغلب با سایر تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند ماساژ، گرما درمانی یا دستگاه‌های درمانی ترکیب می‌شوند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند. به‌عنوان مثال، انجام تمرینات کششی پس از یک جلسه اولتراسوند می‌تواند به شل شدن عضلات و افزایش دامنه حرکتی کمک کند.