جراحی برداشتن بیضه که به‌طور علمی به‌عنوان ارکیکتومی شناخته می‌شود، روشی پزشکی است که طی آن یک یا هر دو بیضه از بدن خارج می‌شوند. این جراحی ممکن است به دلایل مختلفی از جمله درمان سرطان بیضه، مدیریت بیماری‌های مزمن، تروما یا به‌عنوان بخشی از فرآیند تغییر جنسیت انجام شود. ارکیکتومی نه‌تنها یک مداخله جراحی است، بلکه می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد داشته باشد. در این مقاله، به بررسی جزئیات این جراحی، دلایل انجام آن، انواع روش‌ها، آمادگی‌های قبل از عمل، مراقبت‌های پس از عمل و تأثیرات آن بر زندگی فرد می‌پردازیم.

دلایل انجام ارکیکتومی

ارکیکتومی به دلایل پزشکی یا انتخابی انجام می‌شود. شایع‌ترین دلایل عبارت‌اند از:

۱. سرطان بیضه

سرطان بیضه یکی از اصلی‌ترین دلایل انجام جراحی برداشتن بیضه است. این نوع سرطان معمولاً در مردان جوان (۱۵ تا ۳۵ سال) شایع‌تر است و در صورتی که تومور در بیضه تشخیص داده شود، برداشتن بیضه (ارکیکتومی رادیکال) اغلب اولین گام درمانی است. این روش به حذف تومور و جلوگیری از گسترش سرطان به سایر نقاط بدن کمک می‌کند.

۲. آسیب شدید یا تروما

در مواردی که بیضه به دلیل ضربه شدید، تصادف یا جراحت به شدت آسیب دیده باشد، ممکن است ارکیکتومی برای جلوگیری از عفونت یا عوارض دیگر ضروری باشد.

۳. تغییر جنسیت

در افراد تراجنسیتی که به دنبال تطبیق جنسیت زنانه هستند، ارکیکتومی ممکن است به‌عنوان بخشی از فرآیند تغییر جنسیت انجام شود. این جراحی با کاهش تولید تستوسترون، نیاز به داروهای سرکوب‌کننده هورمون را کاهش می‌دهد و می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند.

۴. عفونت یا بیماری‌های مزمن

در موارد نادر، عفونت‌های شدید یا بیماری‌های مزمن مانند تورشن بیضه (پیچ‌خوردگی بیضه) که جریان خون به بیضه را مختل می‌کند، ممکن است به ارکیکتومی منجر شود.

۵. سرطان پروستات

در برخی موارد، جراحی برداشتن بیضه دوطرفه (برداشتن هر دو بیضه) برای درمان سرطان پروستات پیشرفته انجام می‌شود. این روش با کاهش تولید تستوسترون، که می‌تواند رشد سلول‌های سرطان پروستات را تحریک کند، به کنترل بیماری کمک می‌کند.

انواع ارکیکتومی

ارکیکتومی بسته به هدف و میزان جراحی به چند نوع تقسیم می‌شود:

۱. ارکیکتومی ساده

در این روش، تنها یک بیضه و طناب اسپرماتیک آن برداشته می‌شود. این نوع جراحی معمولاً برای درمان عفونت یا آسیب موضعی استفاده می‌شود.

۲. ارکیکتومی رادیکال (اینگوینال)

این روش استاندارد برای درمان سرطان بیضه است. در جراحی برداشتن بیضه رادیکال، بیضه و طناب اسپرماتیک از طریق برشی در ناحیه کشاله ران خارج می‌شوند. این روش امکان بررسی دقیق‌تر بافت‌ها و گره‌های لنفاوی را فراهم می‌کند.

۳. ارکیکتومی دوطرفه

در این نوع، هر دو بیضه برداشته می‌شوند. این روش معمولاً برای درمان سرطان پروستات یا به‌عنوان بخشی از تغییر جنسیت انجام می‌شود.

۴. ارکیکتومی زیرکپسولار

در این روش، بافت داخلی بیضه که مسئول تولید تستوسترون است، خارج می‌شود، اما پوشش خارجی بیضه (تونिका واژینالیس) حفظ می‌شود. این روش بیشتر در تغییر جنسیت استفاده می‌شود تا ظاهر طبیعی کیسه بیضه حفظ شود.

آمادگی برای جراحی

قبل از انجام ارکیکتومی، بیمار باید مراحل مختلفی را طی کند:

۱. مشاوره پزشکی

پزشک با بیمار در مورد دلایل جراحی، خطرات و نتایج مورد انتظار صحبت می‌کند. در مواردی که جراحی به دلایل غیرسرطانی انجام می‌شود، ممکن است مشاوره روان‌شناختی نیز توصیه شود.

۲. آزمایش‌ها و تصویربرداری

آزمایش خون، سونوگرافی بیضه، سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی ممکن است برای ارزیابی وضعیت بیمار انجام شود. این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی جراحی کمک می‌کنند.

۳. دستورالعمل‌های قبل از عمل

بیمار معمولاً باید از چند ساعت قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن خودداری کند. همچنین، ممکن است لازم باشد مصرف برخی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون متوقف شود.

فرآیند جراحی

جراحی برداشتن بیضه معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و بسته به نوع جراحی، بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد. مراحل کلی عبارت‌اند از:

1. برش جراحی: بسته به نوع ارکیکتومی، برش در ناحیه کیسه بیضه یا کشاله ران ایجاد می‌شود.

2. برداشتن بیضه: بیضه و در صورت نیاز طناب اسپرماتیک جدا و خارج می‌شود.

3. بستن عروق و بخیه: عروق خونی بسته شده و محل برش بخیه می‌شود.

4. کاشت پروتز (اختیاری): در برخی موارد، پروتز بیضه برای حفظ ظاهر طبیعی کیسه بیضه کاشته می‌شود.

مراقبت‌های پس از جراحی

دوره بهبودی پس از ارکیکتومی معمولاً کوتاه است، اما رعایت مراقبت‌های زیر ضروری است:

۱. مدیریت درد

درد خفیف تا متوسط پس از جراحی شایع است و معمولاً با داروهای مسکن تجویزی قابل‌کنترل است.

۲. جلوگیری از عفونت

بیمار باید محل جراحی را تمیز و خشک نگه دارد و دستورالعمل‌های پزشک در مورد تعویض پانسمان را رعایت کند.

۳. محدودیت‌های فعالیت

بیمار باید از فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین و ورزش شدید به مدت ۴ تا ۶ هفته خودداری کند.

۴. پیگیری‌های پزشکی

ویزیت‌های منظم با پزشک برای بررسی روند بهبودی و در صورت نیاز انجام آزمایش‌های تکمیلی ضروری است.

عوارض احتمالی

مانند هر جراحی، ارکیکتومی نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد، از جمله:

• عفونت در محل جراحی

• خونریزی یا هماتوم

• درد مزمن

• تغییرات هورمونی (به‌ویژه در ارکیکتومی دوطرفه)

• تأثیرات روانی مانند افسردگی یا کاهش اعتمادبه‌نفس

تأثیرات بلندمدت

جراحی برداشتن بیضه، به‌ویژه در مواردی که هر دو بیضه برداشته می‌شوند، می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی داشته باشد:

۱. تغییرات هورمونی

برداشتن بیضه‌ها تولید تستوسترون را متوقف می‌کند که می‌تواند به کاهش میل جنسی، خستگی، کاهش توده عضلانی و پوکی استخوان منجر شود. درمان جایگزینی هورمون (HRT) ممکن است برای مدیریت این علائم توصیه شود.

۲. باروری

ارکیکتومی یک‌طرفه معمولاً تأثیری بر باروری ندارد، اما ارکیکتومی دوطرفه منجر به ناباروری دائمی می‌شود. بیمارانی که قصد بچه‌دار شدن دارند، ممکن است قبل از جراحی به ذخیره اسپرم فکر کنند.

۳. تأثیرات روانی

از دست دادن بیضه‌ها می‌تواند بر تصویر بدنی و اعتمادبه‌نفس فرد تأثیر بگذارد. مشاوره روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی می‌توانند به بیماران در مقابله با این چالش‌ها کمک کنند.

پروتز بیضه

برای بسیاری از بیماران، کاشت پروتز بیضه گزینه‌ای برای بهبود ظاهر و اعتمادبه‌نفس است. این پروتزها معمولاً از سیلیکون ساخته شده و در طی یا پس از جراحی ارکیکتومی کاشته می‌شوند.

ارکیکتومی در تغییر جنسیت

برای افراد تراجنسیتی، ارکیکتومی می‌تواند گامی مهم در مسیر تطبیق جنسیت باشد. این جراحی نه‌تنها تولید تستوسترون را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند نیاز به داروهای ضدآندروژن را کم کند و به بهبود اثرات هورمون‌درمانی استروژن کمک کند.