سرطان سینه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در میان زنان است که هرساله میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲.۳ میلیون مورد جدید سرطان سینه ثبت شد. اما آنچه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، عوارض بعد از درمان این بیماری است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. پیشگیری از عوارض سرطان سینه نه‌تنها به بهبود سلامت جسمانی کمک می‌کند، بلکه تأثیرات روانی و اجتماعی مثبتی نیز به همراه دارد.
اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توان از عوارضی مانند لنف‌ادم، خستگی مزمن یا مشکلات پوستی، در روند درمان سرطان سینه جلوگیری کرد، تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
رایج‌ترین عوارض سرطان سینه که باید بشناسید
شناخت عوارض احتمالی پس از درمان سرطان سینه، اولین گام برای پیشگیری است؛ این عوارض می‌توانند جسمانی، روانی یا حتی زیبایی‌شناختی باشند. در این بخش، به مهم‌ترین عوارض و چگونگی تأثیر آن‌ها بر زندگی بیماران می‌پردازیم.
ورم دست یا لنف ادم
لنف‌ادم یکی از شایع‌ترین عوارض، پس از جراحی یا پرتودرمانی سرطان سینه است که در اثر اختلال در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود؛ این عارضه معمولاً به‌صورت تورم در دست، بازو یا قفسه سینه بروز می‌کند. به گفته دکتر شهپر حقیقت، قدم اول برای تشخیص لنف ادم ، مراجعه به یک پزشک لنفوتراپیست متخصص است. در جلسه مشاوره، بیمار باید شرح حالی کامل و دقیقی از وضعیت خود به پزشک ارائه دهد. بعد از آن، پزشک با استفاده از معاینه بالینی پیشرفته و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مثل دستگاه‌های تصویربرداری سه‌بعدی و اندازه‌گیری جریان لنفاوی، اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت بیمار به دست خواهد آورد.
پزشک پس از انجام این دو مرحله، تلاش می‌کند تا علت اصلی ورم عضو را تشخیص دهد؛ در برخی موارد ممکن است، انجام آزمایش‌های ژنتیکی یا تصویربرداری‌های پیشرفته مثل MRI تخصصی لنفاوی یا اسکن‌های رادیونوکلئیدی ضروری باشد. این روش‌های تکمیلی دقت تشخیص را بالا برده و به درمان هدفمندتر کمک می‌کنند.
محدودیت حرکتی و خشکی مفاصل پس از درمان
جراحی‌هایی مانند ماستکتومی یا برداشتن غدد لنفاوی می‌توانند باعث کاهش دامنه حرکتی شانه و بازو شوند؛ این محدودیت اغلب با درد یا احساس کشیدگی همراه است. بدون مداخله به‌موقع، خشکی مفاصل می‌تواند دائمی شود و فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن یا بلند کردن اشیا را دشوار کند.
خستگی مزمن و کاهش سطح انرژی
خستگی مزمن یکی از عوارضی است که بیش از ۶۰٪ بیماران سرطان سینه حتی پس از اتمام درمان تجربه می‌کنند؛ این خستگی با استراحت معمولی برطرف نمی‌شود و می‌تواند ناشی از عوارض شیمی‌درمانی، تغییرات هورمونی یا استرس روانی باشد. مدیریت این عارضه نیازمند ترکیبی از فعالیت‌های بدنی سبک، رژیم غذایی متعادل و حمایت روانی است.
عوارض پوستی بعد از پرتودرمانی
پرتودرمانی، اگرچه برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مؤثر است، می‌تواند باعث قرمزی، خشکی یا حتی زخم‌های پوستی شود! این عوارض معمولاً در ناحیه تحت درمان ظاهر می‌شوند و در صورت عدم مراقبت، ممکن است به عفونت منجر شوند. استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده توصیه‌شده توسط پزشک و اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید از اقدامات کلیدی برای پیشگیری است.
تغییرات روانی و زیبایی ظاهری
تغییرات ظاهری ناشی از ماستکتومی یا ریزش مو به دلیل شیمی‌درمانی می‌تواند اعتمادبه‌نفس بیماران را تحت تأثیر قرار دهد. این تغییرات اغلب با احساس اضطراب یا افسردگی همراه هستند. مشاوره روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی می‌توانند به بیماران کمک کنند تا با این چالش‌ها کنار بیایند.
نقش مراقبت‌های پیشگیرانه در کاهش عوارض سرطان سینه
مراقبت‌های بعد از درمان سرطان سینه از همان ابتدای تشخیص اهمیت دارند؛ برنامه‌ریزی دقیق و آگاهی از عوارض احتمالی می‌تواند از شدت آن‌ها بکاهد و به بیماران کمک کند تا زندگی فعال‌تری داشته باشند؛ درواقع، شروع مراقبت‌های پیشگیرانه از زمان تشخیص، شانس بروز عوارض را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. برای مثال، ارزیابی سیستم لنفاوی قبل از جراحی می‌تواند به شناسایی افرادی که در معرض خطر لنف‌ادم هستند کمک کند. به نقل از دکتر مریم احمدی، متخصص انکولوژی: «بیمارانی که از ابتدا تحت برنامه‌های پیشگیرانه قرار می‌گیرند، تا ۴۰٪ کمتر با عوارض شدید مواجه می‌شوند.»
این مراقبت‌ها شامل آموزش بیمار، مشاوره با متخصصین فیزیوتراپی و تنظیم برنامه‌های ورزشی است. آگاهی از عادات صحیح زندگی نیز نقش مهمی در کاهش عوارض دارد.
۷ تکنیک مؤثر برای جلوگیری از ورم دست بعد از درمان سرطان سینه
ورم دست یا لنف‌ادم یکی از چالش‌های اصلی پس از جراحی سینه است. در ادامه، ۷ تکنیک عملی برای جلوگیری از ورم دست بعد از جراحی سینه ارائه شده است:
- ورزش‌های لنفاوی هدفمند: ورزش‌هایی مانند حرکات کششی ملایم یا تمرینات مقاومتی سبک می‌توانند جریان لنفاوی را بهبود دهند.
- استفاده صحیح از آستین فشاری و جوراب مخصوص: آستین‌های فشاری با اعمال فشار یکنواخت، از تجمع مایع لنفاوی جلوگیری می‌کنند. مهم است که این آستین‌ها تحت نظر متخصص انتخاب شوند.
- تکنیک‌های ماساژ دستی لنفاوی (MLD): ماساژ لنفاوی توسط متخصص یا خود بیمار (پس از آموزش) می‌تواند جریان لنف را تحریک کند.
- مراقبت‌های پوستی برای پیشگیری از عفونت: پوست سالم مانع ورود باکتری‌ها و عفونت می‌شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و اجتناب از خراشیدگی ضروری است.
- اجتناب از حرکات پرخطر در دست آسیب‌دیده: بلند کردن اجسام سنگین یا انجام حرکات تکراری می‌تواند خطر لنف‌ادم را افزایش دهد.
- چکاپ‌های منظم لنفولوژیک: معاینات دوره‌ای توسط متخصص لنفولوژی به تشخیص زودهنگام کمک می‌کند.
- شناخت علائم اولیه ورم دست: علائمی مانند احساس سنگینی، سفتی یا تغییر اندازه دست باید جدی گرفته شوند.
بهترین روش‌های حفظ حرکت شانه و بازو بعد از جراحی سینه
حفظ دامنه حرکتی شانه و بازو بعد از جراحی سینه برای جلوگیری از خشکی مفاصل و بهبود کیفیت زندگی بیماران ضروری است؛جدول زیر برخی از تمرینات پیشنهادی برای حفظ حرکت شانه و بازو را نشان می‌دهد:
|
تمرین |
هدف |
نحوه انجام |
|
دیوار نوردی |
افزایش دامنه حرکتی شانه |
روبروی دیوار بایستید، انگشتان را به‌آرامی روی دیوار بالا ببرید. |
|
کشش بازو |
کاهش خشکی مفاصل |
بازوی آسیب‌دیده را به‌آرامی به سمت بالا و سپس به طرفین بکشید |
|
چرخش شانه |
تقویت عضلات شانه |
شانه‌ها را به‌صورت دایره‌ای به جلو و عقب بچرخانید. |
چگونه خستگی ناشی از سرطان سینه را کاهش دهیم؟
خستگی مزمن یکی از چالش‌های اصلی بیماران است که می‌تواند فعالیت‌های روزمره را مختل کند. برای مدیریت این عارضه، ترکیبی از فعالیت‌های بدنی سبک، تغذیه مناسب و مدیریت استرس توصیه می‌شود.
برای مثال، پیاده‌روی روزانه به مدت ۲۰ دقیقه می‌تواند سطح انرژی را افزایش دهد بدون اینکه فشار زیادی به بدن وارد کند. رژیم غذایی غنی از پروتئین و فیبر نیز به بازسازی بدن کمک می‌کند. علاوه بر این، تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا یوگا می‌توانند استرس را کاهش دهند و به بهبود خواب کمک کنند.
چه زمانی باید به متخصص لنفولوژی مراجعه کنیم؟
مراجعه به متخصص لنفولوژی در موارد زیر ضروری است:
- بروز علائم اولیه لنف‌ادم مانند تورم، سنگینی یا سفتی در دست یا بازو.
- کاهش دامنه حرکتی شانه یا بازو پس از جراحی.
- عفونت‌های مکرر یا تغییرات پوستی غیرعادی.
متخصص لنفولوژی می‌تواند با ارزیابی دقیق، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده برای پیشگیری یا درمان لنف‌ادم ارائه دهد. چکاپ‌های منظم، حتی در صورت عدم وجود علائم، به شناسایی زودهنگام مشکلات کمک می‌کند.
پیشگیری آگاهانه؛ افزایش کیفیت زندگی بالاتر + درمان مؤثرتر
با شناخت عوارض سرطان سینه و به‌کارگیری تکنیک‌های پیشگیرانه، می‌توانید از شدت این عوارض بکاهید و زندگی فعال‌تری داشته باشید. اگر علائم اولیه‌ای مانند تورم دست یا کاهش حرکت شانه را تجربه می‌کنید، همین امروز با یک متخصص مشورت کنید. مراقبت به‌موقع، کلید بهبودی پایدار است.
source