آندومتریوز یکی از بیماری‌های شایع در زنان در سنین باروری است که در آن بافت مشابه آندومتر (لایه داخلی رحم) در خارج از رحم، مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، یا حفره لگنی رشد می‌کند. این بیماری می‌تواند باعث درد شدید، ناباروری و مشکلات دیگر شود. جراحی آندومتریوز یکی از روش‌های درمانی مؤثر برای مدیریت این بیماری است که در موارد خاص توصیه می‌شود. در این مقاله، به بررسی جامع عمل آندومتریوز، کاربردها، مزایا، نحوه انجام، نکات قبل و بعد از جراحی و عوارض احتمالی آن می‌پردازیم.

جراحی آندومتریوز چیست؟

جراحی آندومتریوز به مجموعه روش‌های جراحی گفته می‌شود که با هدف تشخیص، درمان یا کاهش علائم آندومتریوز انجام می‌شود. این جراحی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مانند داروها یا هورمون‌درمانی نتوانند علائم بیماری را کنترل کنند یا زمانی که آندومتریوز باعث مشکلات جدی مانند ناباروری یا کیست‌های تخمدانی (اندومتریوما) شده باشد.

دو نوع اصلی جراحی برای آندومتریوز وجود دارد:

1. لاپاراسکوپی: روشی کم‌تهاجمی که از طریق برش‌های کوچک و با استفاده از دوربین و ابزارهای ظریف انجام می‌شود. این روش برای تشخیص و درمان آندومتریوز بسیار رایج است.

2. لاپاراتومی: جراحی باز که در موارد شدید یا پیچیده‌تر انجام می‌شود و نیاز به برش بزرگ‌تری در شکم دارد.

عمل آندومتریوز معمولاً با هدف برداشتن بافت آندومتریوتیک، کیست‌ها یا چسبندگی‌های ایجاد شده توسط بیماری انجام می‌شود.

کاربرد جراحی آندومتریوز

جراحی آندومتریوز در موارد زیر کاربرد دارد:

• تشخیص بیماری: لاپاراسکوپی تشخیصی گاهی تنها راه تأیید وجود آندومتریوز است، به‌ویژه زمانی که تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI نتایج قطعی ارائه ندهد.

• کاهش درد: برداشتن بافت آندومتریوتیک می‌تواند دردهای شدید لگنی، درد هنگام قاعدگی یا درد هنگام رابطه جنسی را کاهش دهد.

• درمان ناباروری: آندومتریوز می‌تواند باعث چسبندگی یا انسداد لوله‌های فالوپ شود که جراحی می‌تواند این مشکلات را برطرف کرده و شانس باروری را افزایش دهد.

• مدیریت کیست‌های تخمدانی: کیست‌های آندومتریوما که در اثر آندومتریوز ایجاد می‌شوند، اغلب نیاز به جراحی برای برداشتن دارند.

• بهبود کیفیت زندگی: کاهش علائم و عوارض بیماری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

مزایای جراحی آندومتریوز

عمل آندومتریوز، به‌ویژه لاپاراسکوپی، مزایای متعددی دارد:

• کم‌تهاجمی بودن: لاپاراسکوپی نیاز به برش‌های کوچک دارد که باعث کاهش درد پس از جراحی، کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت و کاهش جای زخم می‌شود.

• تشخیص دقیق: لاپاراسکوپی امکان مشاهده مستقیم بافت‌های لگنی و تشخیص دقیق آندومتریوز را فراهم می‌کند.

• کاهش علائم: بسیاری از بیماران پس از جراحی کاهش قابل‌توجهی در درد و سایر علائم تجربه می‌کنند.

• افزایش شانس باروری: در زنانی که به دلیل آندومتریوز دچار ناباروری شده‌اند، جراحی می‌تواند شانس بارداری طبیعی یا موفقیت در روش‌های کمک‌باروری مانند IVF را افزایش دهد.

• جلوگیری از پیشرفت بیماری: برداشتن بافت‌های آندومتریوتیک می‌تواند از گسترش بیشتر بیماری و آسیب به اندام‌های لگنی جلوگیری کند.

نحوه انجام جراحی آندومتریوز

جراحی آندومتریوز معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. مراحل کلی جراحی لاپاراسکوپی، که رایج‌ترین روش است، به شرح زیر است:

1. آماده‌سازی بیمار: بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و ناحیه شکم ضدعفونی می‌شود.

2. ایجاد برش‌های کوچک: جراح چند برش کوچک (معمولاً ۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر) در ناحیه شکم ایجاد می‌کند.

3. وارد کردن لاپاراسکوپ: یک لوله نازک مجهز به دوربین (لاپاراسکوپ) از طریق یکی از برش‌ها وارد حفره شکمی می‌شود تا تصاویر واضحی از اندام‌های لگنی ارائه دهد.

4. برداشتن بافت آندومتریوتیک: جراح با استفاده از ابزارهای تخصصی، بافت آندومتریوتیک، کیست‌ها یا چسبندگی‌ها را برمی‌دارد. این کار ممکن است با روش‌هایی مانند برش، سوزاندن (با لیزر یا جریان الکتریکی) یا بخار کردن بافت انجام شود.

5. بستن برش‌ها: پس از اتمام جراحی، برش‌ها با بخیه یا چسب جراحی بسته می‌شوند.

در مواردی که بیماری بسیار پیشرفته باشد یا عوارض جدی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به لاپاراتومی یا حتی برداشتن بخشی از اندام‌ها (مانند تخمدان یا رحم) باشد، اما این موارد نادر هستند.

نکات قبل از جراحی آندومتریوز

آمادگی مناسب قبل از جراحی می‌تواند به بهبود نتایج و کاهش عوارض کمک کند. نکات مهم عبارتند از:

• مشاوره با پزشک: بیمار باید با جراح خود درباره اهداف جراحی، خطرات و نتایج مورد انتظار صحبت کند.

• آزمایش‌های پیش از جراحی: آزمایش خون، تصویربرداری یا سایر بررسی‌ها ممکن است برای ارزیابی وضعیت بیمار انجام شود.

• قطع برخی داروها: بیمار باید پزشک را از تمام داروهای مصرفی خود مطلع کند، زیرا ممکن است نیاز به قطع برخی داروها (مانند رقیق‌کننده‌های خون) باشد.

• رژیم غذایی: معمولاً توصیه می‌شود بیمار چند ساعت قبل از جراحی چیزی نخورد یا ننوشد.

• آمادگی روانی: بیمار باید از نظر روانی برای جراحی و دوره نقاهت آماده شود و در صورت نیاز با مشاور صحبت کند.

مراقبت‌های بعد از جراحی آندومتریوز

دوره نقاهت پس از جراحی آندومتریوز به نوع جراحی (لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی) بستگی دارد، اما مراقبت‌های کلی شامل موارد زیر است:

• استراحت کافی: بیماران باید از فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن اجسام یا ورزش شدید به مدت چند هفته اجتناب کنند.

• مراقبت از زخم: محل برش‌ها باید تمیز و خشک نگه داشته شود و هرگونه علائم عفونت (مانند قرمزی یا ترشح) به پزشک گزارش شود.

• مدیریت درد: داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک می‌توانند به کنترل درد پس از جراحی کمک کنند.

• پیگیری پزشکی: ویزیت‌های منظم پس از جراحی برای بررسی وضعیت بیمار و جلوگیری از عود بیماری ضروری است.

• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای مغذی و هیدراته ماندن به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند.

• توجه به علائم غیرعادی: علائمی مانند تب، خونریزی شدید یا درد غیرقابل‌کنترل باید فوراً به پزشک گزارش شود.

عوارض جراحی آندومتریوز

اگرچه جراحی آندومتریوز معمولاً ایمن است، اما مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:

• عفونت: عفونت در محل برش یا داخل حفره لگنی ممکن است رخ دهد.

• خونریزی: خونریزی داخلی یا خارجی در موارد نادر ممکن است نیاز به مداخله داشته باشد.

• آسیب به اندام‌ها: در حین جراحی، اندام‌هایی مانند روده، مثانه یا حالب ممکن است به‌طور تصادفی آسیب ببینند.

• تشکیل چسبندگی: چسبندگی‌های جدید ممکن است پس از جراحی ایجاد شوند که خود می‌توانند باعث درد یا ناباروری شوند.

• عود بیماری: آندومتریوز ممکن است حتی پس از جراحی عود کند، به‌ویژه اگر تمام بافت‌های آندومتریوتیک برداشته نشده باشند.

• عوارض بیهوشی: واکنش به بیهوشی عمومی در برخی بیماران ممکن است رخ دهد.