هایپوکسی مغزی یا نرسیدن اکسیژن به مغز عارضهای است که در آن مغز با کمبود اکسیژن مواجه میشود. شمار زیادی از اختلالات میتوانند عامل آن باشند که شامل سکتههای مغزی، مسمومیت با کربنمونواکسید، ایست قلبی، غرق شدگی، خفه شدگی و مشکلات مادرزادی میباشد. در مقایسه با دیگر سلولها، سلولهای مغزی نسبت به کمبود اکسیژن حساستر هستند و زودتر در واکنش به آن از بین میروند. این عارضه میتواند در عملکرد مغز اختلال ایجاد نموده و با آسیب به سلولهای مغزی موجب مرگ شود. همچنین علائم نسبت به سرعت کاهش اکسیژن متفاوت است؛ محرومیت از اکسیژن به میزانی کم فقط نشانههای خفیفی به وجود میآورد، در حالی که اگر این امر به سرعت انجام گیرد، تغییرات سریع خواهد بود.
چه چیزی باعث نرسیدن اکسیژن به مغز میشود
وقایع و بیماریهای زیادی وجود دارند که احتمال دارد با جریان خون مغز شما تداخل پیدا نمایند. سکته مغزی، ایست قلبی و ضربان قلب نامنظم (آریتمی) ممکن است سلولهای مغزی شما را از اکسیژن و مواد غذایی محروم سازند.
سایر علل احتمالی نرسیدن اکسیژن به مغز از این قرارند:
- افت فشار خون (هیپوتانسیون شدید)
- عوارض بیهوشی در طول عمل جراحی
- خفگی
- مسمومیت با کربن مونوکسید (گاز متصاعد از لولههای بخاری)
- غرق شدگی در آب
- تنفس کربن مونوکسید؛ این گاز در سیگار هم وجود دارد
- سفر به ارتفاعات بالا
- آسیب مغزی
- بیماریهایی که نفس کشیدن را بسیار دشوار میکنند؛ مثل حمله آسم شدید
علائم نرسیدن اکسیژن به مغز چیست
علائم نرسیدن اکسیژن به مغز طیف بالینی خفیف تا شدیدی را در بر میگیرد. علائم خفیف نرسیدن اکسیژن به مغز عبارتند از:
- اختلال موقت در حافظه
- کاهش توانایی حرکت دادن بدن
- دشواری در توجه کردن به امور
- دشواری در اتخاذ تصمیمات ساده
علائم شدید نرسیدن اکسیژن به مغز شامل موارد زیر میشود:
- تشنج
- کوما
- مرگ مغزی

عوارض نرسیدن اکسیژن به مغز چیست
کما
وقتی اکسیژن به مدتی طولانی یا به میزانی زیاد کاهش مییابد، بدن به اصطلاح خاموش شده و به اغما میرود. در این حالت فرد به تحریکات محیطی پاسخ نداده و هوشیاری خود را از دست خواهد داد. دیگر نمیتوان چنین فردی را بیدار کرد و هیچ حرکت خودخواستهای انجام نمیشود. اگر پس از نرسیدن اکسیژن به مغز اکسیژن در اختیار مغز قرار گیرد، شاید این حالت از بین برود ولی آسیبهای دائمیِ مغز را نمیتوان جبران کرد.
تغییرات شخصیتی، رفتاری و شناختی
اجزائی که شخصیت ما را میسازند در لوب فرونتال مغز قرار داشته و زمانی که هایپوکسی در این ناحیه رخ میدهد، آسیب آن، تغییراتی را در شخصیت فرد به وجود میآورد. بعد از سکتهی مغزی گاهی گزارش شده که شخصِ مورد علاقهی فرد تغییر یافته است! شدت این تغییرات وابسته به شدت کاهش اکسیژن میباشد. در حوزههای رفتاری و شناختی هم اثراتی را مانند کاهش قدرت تمرکز، ضعف توانایی در قضاوت و از دست دادن حافظه میتوان انتظار داشت.
تواناییهای حرکتی
یکی از نشانههای کاهش اکسیژن برای استفادهی مغز از دست دادن تواناییهای حرکتی و هماهنگی در اجرای آنهاست. مخچه مسئول بسیاری از تواناییهای هماهنگی و تعادل ماست. مرگ سلولها میتواند به راه رفتن آشفته و دیگر مشکلات حرکتی بیانجامد.
ضربان قلب
وقتی مغز اکسیژن کافی دریافت نکند، ضربان قلب به منظور رساندن اکسیژن به آن افزایش پیدا خواهد کرد. اگر هایپوکسی به حد کافی شدید باشد، قلب در پاسخ به این نیاز توانایی آن را نخواهد داشت تا شرایط را تحمل کند و احتمالاً از کار افتاده و حملهی قلبی رخ خواهد داد.
غش کردن
اگر سطح اکسیژنِ مغز به صورت ناگهانی افت کند، بدن برای این که به ادامه کار آن کمک کرده باشد، فرآیندهایی غیرضروری را غیرفعال میکند. نشانههایی مثل حالت تهوع و احساس گرما شاید قبل از غش کردن به سراغتان بیاید. اگر مرتباً دچار این عارضه میشوید با پزشکتان مشورت کنید؛ شاید دلیل آن جدی باشد.
حتماً بخوانید: کمکهای اولیه: هنگام غش کردن یک فرد چه کار کنیم
مرگ مغزی
آخرین مرحله از نتایج هایپوکسی شدید، اگر اقدامی صورت نگیرد، مرگ مغزی است. مرگ مغزی به بیماری اطلاق میشود که در حالت کما قرار داشته، به درد پاسخ نمیدهد و فاقد همهی رفلکسهای اعصاب مغزی است. این بیمار شاید دچار آپنه نیز شود یا دیگر نتواند به طور مستقل نفس بکشد.
درمان نرسیدن اکسیژن به مغز چگونه است
هیپوکسی مغزی نیاز به درمان فوری دارد تا جریان اکسیژن به مغز تا حد امکان بازگردد.
درمان نرسیدن اکسیژن به مغز به علت و شدت هیپوکسی مغزی بستگی دارد. برای مثال برای فردی که پس از صعود به ارتفاعات دچار هیپوکسی خفیف شده، بازگشت به ارتفاعات پایینتر کافی خواهد بود. در موارد شدیدتر، باید با اورژانس تماس بگیرید تا آنها فرد مورد نظر را زیر دستگاه تهویه (ونتیلاتور مکانیکی) قرار دهند.
ممکن است همزمان با درمان نرسیدن اکسیژن به مغز حمایت قلبی نیز نیاز باشد. همچنین فرآوردههای خونی و مایعات نیز از راه وریدی تزریق میشوند.
جستجوی درمان فوری برای هیپوکسی مغز شانس آسیبهای دائمی مغز را کاهش میدهد.
تجویز داروهای مرتبط برای کنترل فشار خون و ضربان قلب نیز در بعضی از موارد ضروری میشود. داروهای ضد صرع یا بیهوشی نیز ممکن است بخشی از روند درمان باشند.
source