به گزارش سلامت نیوز به نقل از سایت دکتر نیلوفر فلاح، متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان، رشد دندان‌های شیری، مرحله‌ای طبیعی در زندگی کودکان است که در برخی کودکان با درد و ناراحتی‌هایی همراه است. اگرچه این علائم طبیعی و قابل کنترل هستند و معمولا جای نگرانی ندارند، اما می‌توانند منجر به بدخلقی، اختلال در خواب و حتی بی‌اشتهایی در کودک شوند. برای والدین، این دوران چالش‌های خاص خود را به همراه دارد و شناخت روشهای مؤثر در کاهش درد دندان در حال رشد می‌تواند به آرامش کودک و والدین کمک کند. در این مقاله، به بررسی علل و نشانه‌های درد دندان‌های در حال رشد و همچنین روشهای مختلف خانگی و پزشکی برای کاهش این درد می‌پردازیم.
علائم دندان درآوردن کودکان
زمانی که کودکان برای اولین بار دندان در می‌آورند، علائمی نشان می‌دهند که می‌توانند نشانگر رشد دندان‌های شیری باشند. از جمله علائم دندان در آوردن کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بدخلق شدن و گریه‌های بی‌دلیل
- بدغذایی و پرهیز از خوردن غذا
- افزایش بزاق دهان، آبریزش دهان و تحریک پوست اطراف دهان در اثر بزاق
- سرخی گونه ها
- التهاب و ورم لثه‌ها
- ایجاد برجستگی زیر لثه یا نمایان شدن بخشی از دندان
- دست بردن بیش از اندازه‌ی نوزاد به داخل دهان
- کاهش ساعت یا کیفیت خواب کودک
- تمایل کودک به گاز گرفتن اشیاء و جویدن
- تمایل کودک به مالش صورت یا گرفتن گوش خود
- تب (زیر 38 درجه)
- ایجاد لکه‌های قرمز روی صورت کودک
- سرفه یا استفراغ به دلیل ترشح بیش از اندازه‌ی بزاق
علت درد دندان در حال رشد کودکان
درد رویش دندان هنگام رشد اولین دندان‌های شیری کودک بیشتر نمایان می‌شوند. دلایل مختلفی باعث ایجاد درد رویش دندان می‌شوند که از جمله‌ی این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار ناشی از شکافته شدن لثه توسط دندان: زمانی که دندان شیری رشد می‌کند، فشاری به لثه وارد می‌کند و با پاره کردن لثه، به‌تدریج نمایان می‌شود که این مسئله باعث ایجاد درد می‌شود.
- التهاب لثه: آسیب لثه در اثر رشد دندان باعث ایجاد پاسخ التهابی، ورم و حساس شدن بافت لثه می‌شود و می‌تواند درد رویش دندان را ایجاد کند.
- فشار به اعصاب فک و دهان: دندان در حال رشد باعث ایجاد فشار فیزیکی به اعصاب موجود در زیر لثه‌ها و فک می‌شود که باعث ایجاد درد می‌شود.
- ترشح بیش از اندازه‌ی بزاق: زمانی که دندان‌های شیری کودک شروع به رشد می‌کنند، بزاق بیشتری توسط غدد بزاقی ترشح می‌شود. ترکیبات موجود در بزاق می‌توانند باعث تحریک پوست اطراف دهان شده و باعث ایجاد درد و ناراحتی شوند.
روشهای خانگی برای کاهش درد دندان در حال رشد
برای کاهش درد رویش دندان در کودک شیرخوار خود می‌توانید از روشهای زیر استفاده نمایید:
- لثه‌ی کودک را با انگشت تمیز و به‌آرامی ماساژ دهید. حین ماساژ فشار کمی به لثه وارد کنید.
- حلقه‌ی دندان‌گیر تهیه کنید و پس از اینکه آن را تمیز کردید، در یخچال (و نه فریزر) قرار دهید تا کمی سرد شود. سپس اجازه دهید تا کودک آن را گاز بگیرد. دندان‌گیر ژلهای به دلیل انعطاف‌پذیری بالایی که دارد برای کودکان مناسب‌تر است.
- به جای دندان‌گیر ژلهای می‌توانید پارچه‌ای تمیز را کمی خیس کنید و در یخچال بگذارید تا کمی سرد شود. سپس به کودک اجازه دهید تا پارچه‌ی سردشده (و نه یخ‌زده) را گاز بگیرد. همچنین، می‌توانید کمی دمنوش بابونه را در یخچال قرار دهید تا سرد شود، سپس پارچه را با دمنوش خنک‌شده کمی خیس کنید و سپس به لثه‌های کودک بمالید.
- از میوه‌ها و سبزیجات ترد و خنک استفاده کنید. برای مثال، می‌توانید خیار یا هویج را در یخچال قرار دهید تا کمی سرد شوند، سپس اجازه دهید تا کودک آنها را گاز بگیرد. با توجه به اینکه ممکن است تکه‌های بزرگ میوه جدا شده و باعث خفگی کودک شوند، تمام مدت مراقب کودک خود باشید.
- حواس کودک خود را پرت کنید. شیردهی مادر به کودک، علاوه بر اینکه باعث کاهش التهاب دندان‌های کودک می‌شود، می‌تواند حواس کودک را نیز از درد پرت کند. بازی‌کردن، پخش موسیقی و … سایر روش‌هایی هستند که می‌توانند باعث پرت شدن حواس کودک از درد شوند.
- نوشیدن آب سرد در سنین بالای 6 تا 8 ماهگی می‌تواند باعث کاهش التهاب و درد شود. توجه کنید که آب نباید خیلی سرد یا همراه با تکه‌های منجمد باشد.
- علاوه بر موارد ذکرشده، بهبود سبک زندگی کودک مانند استفاده از غذاهای نرم و دوری از غذاها یا نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشابه و … می‌توانند از افزایش درد رویش دندان شیری جلوگیری کنند.
استفاده از داروها و ژلهای مخصوص دندان درآوردن
در برخی موارد که روشهای خانگی برای کنترل درد رویش دندان موثر نیستند، ممکن است نیاز به استفاده از داروها و ژلهای مخصوص کودکان باشد. با توجه به اینکه در این روش‌ها از مواد شیمیایی و دارویی استفاده می‌شود لازم است تا زیر نظر دندانپزشک کودکان از آنها استفاده کنید و از مصرف خودسرانه‌ی داروها یا ژلهای حاوی داروهای بی‌حس‌کننده پرهیز کنید. ژلهای بی‌حس‌کننده لثه مخصوص کودکان ساخته می‌شوند و معمولا شامل لیدوکائین و بنزوکائین هستند که باعث بی‌حسی موقت و موضعی لثه‌ها می‌شوند. با ایجاد بی‌حسی، کودک تا مدتی درد رشد دندان را احساس نمی‌کند. مصرف ژل بی‌حس‌کننده و ترکیباتی مانند لیدوکائین اگر بدون مجوز پزشک باشد می‌تواند باعث ایجاد خطرات جدی برای کودکان شوند. ژلهای مختلفی نیز وجود دارند که به جای ترکیبات شیمیایی قوی، از ترکیبات موثر گیاهی و طبیعی در آنها استفاده شده است. این نوع ژل‌ها نیز می‌توانند باعث کاهش التهاب و درد رویش دندان شوند؛ اما به دلیل خطر ایجاد حساسیت و عوارض جانبی، مصرف این نوع ژل‌ها نیز باید با تجویز پزشک متخصص باشد. همچنین از مصرف ژلهای مخصوص بزرگسالان برای کاهش درد کودکان باید به طور جدی پرهیز کنید. در برخی نوزادان که درد رویش دندان شدید باشد و کودک بیش از اندازه ناراحت و اذیت شود ممکن است پزشک متخصص داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز کند. اگر سن کودک زیر 6 ماه باشد مصرف ایبوپروفن توصیه نمی‌شود و ممکن است استامینوفن تجویز شود؛ در سنین بالاتر نیز میزان مصرف این داروها بر اساس وزن و سن کودک تعیین می‌شود. بنابراین از مصرف خودسرانه‌ی داروهای مسکن برای نوزادان پرهیز کنید و در صورت ایجاد هرگونه درد و ناراحتی، به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.
تغذیه مناسب برای کاهش درد دندان درآوردن
تغذیه‌ی مناسب در هنگام رشد دندان‌های نوزادان می‌تواند به کاهش درد و التهاب کودک کمک کند. توصیه می‌شود نکات زیر را در دوره‌ی رشد دندان کودکان رعایت کنید:
- پوره‌ی سیب‌زمینی و کدوحلوایی یا میوه‌هایی مانند سیب، موز، گلابی و هلو را در یخچال قرار دهید تا کمی سرد شوند، سپس به کودک خود اجازه دهید تا پوره‌ی خنک شده را میل کند.
- ماست سرد به دلیل نرم بودن و ترکیبات پروبیوتیک خود، گزینه‌ی مناسبی برای تغذیه‌ی کودک در دوران رشد دندان است. ماست ساده و بدون شکر را در یخچال قرار دهید و پس از اینکه خنک شد، به کودک خود بدهید.
- میوه‌ها، سبزیجات و صیفی‌جاتی مانند خیار و هویج علاوه بر اینکه فیبر بالایی دارند، ترد نیز هستند که می‌توانند به کاهش درد و التهاب لثه‌ها کمک کنند. این نوع خوراکی‌ها را در یخچال قرار دهید و پس از سردشدن، به کودک خود بدهید.
- آبمیوه‌ی طبیعی و خنک به کودک خود بدهید. البته قبل از مصرف هرگونه آبمیوه توسط نوزادان، لازم است تا با دندانپزشک کودکان مشورت کنید.
- علاوه بر موارد بالا، لازم است تا از مصرف برخی مواد غذایی توسط نوزادان خودداری کنید. استفاده از غذاهای سفت (مانند مواد غذایی یخ‌زده یا میوه‌های سخت)، خوراکی‌های تند یا شیرین می‌تواند باعث آسیب به لثه‌ی کودک، تحریک و افزایش حساسیت آن و نیز پوسیدگی سریع دندان شیری شود. همچنین، هنگام مصرف هرگونه ماده‌ی خوراکی مانند میوه و سبزیجات خطر خفگی نوزادان وجود دارد. بنابراین، در حین مصرف این خوراکی‌ها در کنار نوزادان باشید و از تکه‌های بسیار کوچک برای آنها استفاده کنید.
مراجعه به دندانپزشک کودکان؛ چه زمانی نیاز است؟
درد رویش دندان شیری فرایندی طبیعی است که معمولا به طور خودبه‌خود برطرف می‌شود و با روشهای خانگی می‌توان آن را کاهش داده و مدیریت کرد. بهترین زمان برای مراجعه به دندانپزشک کودکان معمولا 6 ماه پس از رشد اولین دندان شیری (یا حداقل یکبار قبل از 12 ماهگی) کودک است تا وضعیت کودک بررسی شده و از سلامت دهان، لثه و دندان‌های کودک اطمینان حاصل شود. علاوه بر این، درصورتی‌که مشکلات زیر در کودکان ایجاد شده باشند، لازم است تا نوزاد خود را به دندانپزشک متخصص نشان دهید:
- درصورتی‌که که تا 18 ماهگی هیچ‌کدام از دندان‌های نوزادان رشد نکرده باشند.
- رویش دندان با درد شدید و غیرعادی همراه باشد که با روشهای خانگی قابل کنترل و کاهش نباشد.
- التهاب لثه شدید باشد و با کبودی، ورم شدید، خروج چرک و بوی بد دهان همراه باشد.
- تب کودک بالا باشد و با علائمی مانند اسهال، استفراغ، بی‌حالی و کاهش شدید اشتها همراه باشد.
- دندان‌ها به طور نامنظم رشد کنند و یا فشار زیادی به هم وارد کنند.
- لثه‌ها برجسته شده باشند؛ اما دندان از زیر لثه بیرون نیامده باشد.
- دندان‌های شیری دچار پوسیدگی و خرابی شده باشند.
سوالات متداول
آیا خواب کودک هنگام دندان درآوردن تحت تأثیر قرار می‌گیرد؟
- بله، رشد دندان‌های شیری ممکن است با بی‌قراری و کاهش کیفیت خواب نوزادان همراه باشد.
آیا همه کودکان هنگام دندان درآوردن درد دارند؟
- خیر، ایجاد درد، ناراحتی و شدت سایر علائم رشد دندان نوزادان بسته به وضعیت نوزادان دارد و ممکن است برخی کودکان درد قابل توجهی را تجربه نکنند.
آیا تب می‌تواند از علائم دندان درآوردن باشد؟
- بله، در برخی کودکان ممکن است تب خفیف (تا زیر 38 درجه) هنگام رشد دندان ایجاد شود؛ اما اگر تب بالای 38 درجه ایجاد شود نشانه‌ی ایجاد مشکل جدی‌تری مانند عفونت است و باید به دندانپزشک کودکان مراجعه شود.
آیا استفاده از حلقه‌های دندان‌گیر ضروری است؟
- خیر، حلقه دندان‌گیر تنها یکی از روش‌ها برای کاهش درد رویش دندان کودکان است و جایگزین‌های دیگری نیز وجود دارند.
آیا دندان‌های کودکان در یک سن مشخص شروع به رشد می‌کنند؟
- به طور معمول دندان‌های کودکان از 6 تا 8 ماهگی شروع به رشد می‌کنند؛ اما اگر تا 18 ماهگی نشانه‌ای از رشد دندان کودک مشاهده نشد لازم است به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید.
نتیجه‌گیری
درد دندان در حال رشد بخشی طبیعی از فرایند رشد هر کودکی است که ممکن است با علائم دیگری مانند تب و ناراحتی نوزاد همراه باشد. در اولین قدم، والدین می‌توانند با انجام راهکارهای ساده و خانگی، این دوران را برای کودک راحت‌تر کنند، اما اگر راهکارهای خانگی موثر نباشند لازم است تا نوزاد توسط دندانپزشک معاینه شود. شناخت علائم دندان درآوردن و استفاده از روشهای تسکینی مناسب، به والدین کمک می‌کند تا از اضطراب کودک کاسته و به آرامش بیشتری دست یابند. همچنین، مراجعه به دندانپزشک در موارد خاص می‌تواند به پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک کند. توجه به نکات مطرح‌شده در این مقاله به والدین و نوزادان آنها کمک خواهد کرد تا این دوران را با آرامش بیشتری سپری کنند.