به‌طور کلی، حدود ۲ تا ۷ درصد مردم در بعضی از مواقع به بی‌اختیاری مدفوع دچار می‌شوند. بی‌اختیاری مدفوع که به معنای عدم توانایی فرد در کنترل دفع است، از مشکلات مختلفی همچون ضعف یا آسیب عضلات کف لگن، آسیب‌دیدگی اعصاب مسئول پیامرسانی بین روده و مغز، یبوست و اسهال مزمن، جراحی‌های مقعدی مانند بواسیر و فیستول، مصرف داروهای مسهل، داروهای کاهش فشار خون، زایمان طبیعی و افزایش سن ناشی می‌شود.

بی‌اختیاری مدفوع، بین گروه‌های کودکان شایع است، بسیاری از کودکان به‌دلیل ترس از سرویس بهداشتی یا دفع دردناک به‌دلیل سفت بودن مدفوع از رفتن به دسشویی اجتناب می‌کنند. همچنین ناهنجاری‌های روده یا مقعدی مادرزادی، عفونت‌های روده‌ای به‌دلیل آب و غذای آلوده و یا تماس با حیوانات و آسیب‌های نخاعی از دیگر علت‌های بی‌اختیاری مدفوع در کودکان به شمار می‌رود.

شدت و علت بی‌اختیاری مدفوع و پرونده سلامت شما در تخصص پزشکی که به آن مراجعه می‌کنید، موثر است. اگر شدت بی‌اختیاری شما در حد خفیف تا متوسط قرار دارد، بهتر است به متخصص گوارش مراجعه کنید. متخصص گوارش با ارائه راهکارهای اولیه مانند تغییر رژیم غذایی، تجویز قرص برای بی اختیاری مدفوع و تمرینات لگنی به شما در کنترل این عارضه کمک می‌کند. اما اگر درمان‌های اولیه موثر نباشد، بی‌اختیاری ناشی از ساختار روده یا مقعد باشد و یا میزان بی‌اختیاری در رده متوسط تا شدید قرار بگیرد، ممکن است نیازمند جراحی باشید. در این مورد، جراح کولورکتال که متخصص عمل‌های روده و مقعد است، شما را معاینه و بهترین روش جراحی را برایتان انتخاب می‌کند. در بعضی موارد مشکلات بی‌اختیاری مدفوع از مشکلات عصبی و اضطراب ناشی می‌شود. در چنین شرایطی پزشک شما را به‌ترتیب به یک نورولوژیست و روانشناس یا روان‌پزشک ارجاع خواهد داد.

بی ‌اختیاری مدفوع، از ضعف یا آسیب عضلات کف لگن، آسیب‌دیدگی اعصاب پیامرسان بین روده و مغز، یبوست و اسهال مزمن، جراحی‌های مقعدی، مصرف داروهای مسهل، داروهای کاهش فشار خون، زایمان طبیعی و افزایش سن ناشی می‌شود، اما قابل درمان است. فراموش نکنید که بی‌اختیاری مدفوع مشکلی رایج شمرده می‌شود؛ بنابراین خجالت نکشید و به‌محض مشاهده اولین علائم به پزشک مراجعه کنید.

چه کسانی بیشتر در معرض بی اختیاری مدفوع هستند؟

درست است که بی‌اختیاری مدفوع به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما بعضی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند. آن‌ها عبارتند از:

• زنانی که زایمان‌های طبیعی داشته‌اند؛ علت بی اختیاری مدفوع در زنان در این نوع زایمان، به‌دلیل احتمال پارگی، آسیب‌دیدگی یا کشش بیش‌ازحد عصب‌های کنترل‌کننده عضلات کف لگن است.
• افراد مسن به‌دلیل تضعیف عضلات کف لگن، سابقه بیماری‌های زمینه‌ای، کاهش تحرک و مصرف برخی داروها.
• افراد مبتلا به آلزایمر، پارکینسون، بیماران سکته مغزی، مولتیپل اسکلروزیس.
• افراد مبتلا به بیماری‌های روده‌ای مانند کولیت اولسروز یا کرون.
• بیمارانی که جراحی‌های مقعده‌ای و روده‌ای داشته‌اند مانند عمل شقاق، هموروئید، رکتوم، فیستول و جراحی سرطان روده بزرگ.
• رشد تومورها در ناحیه مقعد و روده، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی و ضعف عضلات، منجر به بروز بی اختیاری مدفوع در بیماران سرطانی می‌شود.
• کودکان زیر ۴ سال و حتی بالاتر از آن. اما این مشکل برای کودکان زیر ۴ سال شایع‌تر است.

حالا که با علل و افراد در معرض خطر بی‌اختیاری مدفوع آشنا شدید، وقت آن است که بگوییم علائم ناتوانی در کنترل مدفوع چیست. با ما همراه باشید.

شایع‌ترین علائم ناتوانی در کنترل مدفوع عبارتند از:

• ریختن قطره‌قطره مدفوع و خروج غیرارادی آن حتی زمانی که فرد احساس دفع ندارد.
• نیاز شدید و ناگهانی به دفع بدون امکان کنترل.
• دفع گاز.
• ریختن مدفوع آبکی و شل روی لباس زیر.
• علاوه‌بر تمامی علائم بالا، گاهی یبوست، اسهال و دل‌درد هم همراه با بی‌اختیاری رخ می‌دهد.

چگونه بی ‌اختیاری مدفوع را درمان کنیم؟

روش‌های درمان متعددی برای بی‌اختیاری مدفوع وجود دارد؛ موارد زیر از مهم‌ترین روش‌های درمانی بی‌اختیاری مدفوع محسوب می‌شوند:

• تغییر در برنامه غذایی مانند مصرف بیشتر فیبرها از جمله میوه و سبزیجات، غلات کامل و حبوبات.
• تمرینات تقویت عضلات کف لگن که توسط فیزیوتراپیست داده می‌شود.
• داروهای درمان اسهال و یبوست که توسط پزشک تجویز می‌شود.
• روش درمانی بیوفیدبک.
• دستگاه‎‌های پلاگ مقعدی و پدهای جاذب.
• جراحی.

همچنین از جدیدترین راه‌ های درمان بی اختیاری مدفوع هم می‌توان به تحریک عصبی ساکرال یا SNS، تزریق بوتاکس و درمان‌های سلولی اشاره کرد. در روش تحریک عصبی ساکرال، دستگاه کوچکی در نزدیکی نخاع جایگذاری می‌شود که با فرستادن پالس‌های الکتریکی به اعصاب، عملکرد عضلات کف لگن را بهبود می‌دهد. با تزریق بوتاکس به عضلات اسفنکتر داخلی هم می‌توان به شل شدن عضلات و کاهش اسپاسم کمک کرد. روش درمان سلولی هم به‌وسیله سلول‌های بنیادی به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده روده یاری می‌رساند.

چه روش‌هایی برای پیشگیری از بی اختیاری مدفوع وجود دارد؟

حالا که با خطرات بی‌اختیاری مدفوع آشنا شده‌اید، وقت آن رسیده تا از بروز آن جلوگیری کنیم. روش‌های مختلفی برای پیشگیری از این عارضه وجود دارد که عبارتند از:

• تقویت عضلات لگن: تمرینات کگل و بیوفیدبک درمانی در تقویت عضلات کف لگن و شل شدن و منقبض کردن به‌موقع آن موثر است.
• تغییر در رژیم غذایی: استفاده از مواد فیبردار مانند میوه، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات در برنامه غذایی‌تان به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند.
• روزانه نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب.
• پرهیز از مصرف غذاهای تند، چرب، کافئین و الکل‌دار.
• جلوگیری از به‌تعویق‌انداختن دفع: تا احساس اجابت مزاج کردید، فورا به توالت بروید.
• تنظیم ساعت اجابت مزاج: بکوشید هر روز سر ساعت مشخصی به توالت بروید تا روده‌هایتان به دفع در ساعات مشخص عادت کنند.
• پرهیز از زور زدن در توالت.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای.
• کاهش وزن.
• مدیریت استرس و ورزش منظم.

چه زمانی برای بی ‌اختیاری مدفوع فورا به پزشک مراجعه کنیم؟

هرچند بی‌اختیاری مدفوع قابل درمان است، اما توجه داشته باشید که مراجعه زودهنگام به پزشک، خط مقدم درمان قطعی این مشکل به حساب می‌آید. به عبارت ساده‌تر، اجازه ندهید که این مشکل تا مدت بسیاری به طول بینجامد، بلکه به‌محض مشاهده این علائم به پزشک مراجعه کنید. اگر تعداد دفعات اجابت مزاج شما تغییر کرد، دچار اسهال مداوم، یبوست شدید، خونریزی هر مقدار کم از مقعد، شکم‌درد، کاهش وزن ناگهانی، احساس ضعف و خستگی مفرط و تب همراه با بی‌اختیاری مدفوع شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام معاینه و آزمایش‌ها، علت را تشخیص می‌دهد و نسبت به درمان اقدام می‌کند.