تصور کنید که حادثه‌ای باعث پاره شدن یا ترکیدن روده شخصی در شکمش می‌شود. شاید به ذهنتان نرسد که یک عمل ساده و بی‌خطر مانند عطسه کردن بتواند چنین آسیبی را به وجود آورد، اما این دقیقاً همان چیزی است که به تازگی برای مردی در فلوریدا، آمریکا، رخ داده است.

این مرد که اخیرا جراحی شکمی انجام داده بود و با مشکل طولانی شدن بهبود زخم‌ها و سر باز کردن آن‌ها مواجه بود، حین خوردن صبحانه ابتدا عطسه کرد و سپس سرفه‌اش شروع شد که ناگهان متوجه درد و احساس خیسی در پایین شکمش شد و دید که چندین حلقه از روده‌اش از شکاف زخم التیام‌نیافته بیرون زده‌ است. این مرد برای جراحی اورژانسی به بیمارستان منتقل و روده‌ها به داخل شکمش بازگردانده شد.

عطسه به طور طبیعی یک سازوکار حفاظتی است که پدیده‌های بالقوه مضر مانند گردوغبار، باکتری‌ها و ویروس‌ها را از سیستم تنفسی خارج می‌کند. این فرایند از طریق «مرکز عطسه» در بصل‌النخاع، مرکز نظارت بر عملکردهای خودکار بدن مانند نفس کشیدن، کنترل می‌شود. فرایند عطسه با ورود مواد تحریک‌کننده به پوشش بینی و راه‌های هوایی که تکانه‌ها را به مرکز می‌فرستند، فعال می‌شود.

در واکنش به این تحریک، چشم‌ها، گلو و دهان، بسته و در حالی‌ که ماهیچه‌های قفسه سینه منقبض شده‌اند، ریه‌ها فشرده می‌شوند تا هوا از طریق دستگاه تنفسی خارج شود. این باعث می‌شود عامل تحریک‌کننده با سرعتی زیاد (گاه تا ۱۵.۹ متر بر ثانیه) از بدن خارج شود.

با وجود مزیت‌هایی که یک عطسه خوب دارد، گاهی اوقات خطر آسیب‌دیدگی بیشتر از آن چیزی است که تصور می‌شود.

به عنوان مثال عطسه شدید می‌تواند باعث بیرون‌زدگی ریه از طریق عضلات بین‌دنده‌ای شود که معمولا در نتیجه ضعف عضلانی است و به دلیل چاقی شدید، بیماری مزمن انسداد ریه، دیابت یا سیگار کشیدن به وجود می‌آید.

مواردی هم وجود دارد که عطسه پاره‌ شدن بافت‌های ظریف ریه را به دنبال داشته است. این معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که هوا با فشار بالاتر در اعماق ریه به فضای بین سینه و ریه وارد می‌شود و از یک یا هر دو طرف به ریه فشار وارد می‌کند.

البته ریه‌ تنها عضو بدن نیست که ممکن است دچار پارگی شود. از پارگی پوشش ظریف مغز به دلیل عطسه هم که نوعی سکته مغزیبه دنبال دارد و در غیاب تشخیص و درمان فوری، می‌تواند کشنده باشد، هم گزارش‌هایی وجود دارد. عطسه حتی اگر این پوشش ظریف را پاره نکند، هم می‌تواند بر مغز تاثیر بگذارد و در مواردی، ضعف در یک طرف بدن یا اختلال بینایی گزارش شده است.

عطسه فشار خون را هم افزایش می‌دهد که می‌تواند برای رگ‌های خونی آسیب جدی به دنبال داشته باشد. همچنین می‌تواند باعث شکاف یا پارگی آئورت و خون‌ریزی شود که میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن در عرض ۴۸ ساعت پس از حادثه، ۵۰ درصد است.

آسیب‌ دیدن و گرفتگی کمر موقع عطسه کردن هم بسیار رایج است اما این تنها آسیب استخوانی عطسه نیست. برخی گزارش‌ها از شکستگی استخوان‌های اطراف چشم، و استخوان گوش خبر می‌دهند و ممکن است ایمپلت‌های دندانی هم به دلیل عطسه شدید، جابه‌جا شوند و صدمه ببینند.

عطسه خروج بی‌اختیار مایعات از بدن مانند ادرار را هم به دنبال دارد که معمولا، در افرادی که به دلیل بارداری، زایمان، چاقی، یائسگی و ضربه فیزیکی یا آسیب عصبی، لگن ضعیفی دارند، مشهود است.

عطسه را نگه ندارید
با توجه به صدماتی که عطسه کردن ممکن است به بار آورد، شاید فکر کنید که بهتر است عطسه را نگه‌ دارید اما این کار بسیار خطرناک است. در سال ۲۰۲۳، مردی اسکاتلندی که با بستن دهان و بینی‌اش عطسه کرد، دچار پارگی نای شد.

بستن راه‌های تنفسی موجب می‌شود فشاری که از عطسه در سیستم تنفسی ایجاد می‌شود، گاه تا ۲۰ برابر افزایش یابد و از آنجایی که راه‌های تنفسی بسته نگهداشته شده، این فشار را اندام‌ها جذب می‌کنند.

ناگفته نماند که بدن ما به‌خوبی با عطسه‌ کردن سازگار شده است، بنابراین جای نگرانی نیست و بسیاری از این صدمات که نام بردیم، در موارد نادر و خاص رخ می‌دهند؛ حتی اگر مانند «دونا گریفیتس» باشید که ۹۷۶ روز عطسه کرد یا مثل «یی یانگ» که بلندترین صدای ثبت‌شده عطسه با شدت ۱۷۶ دسی‌بل، معادل صدای پرواز یک موشک، به نامش ثبت شده است.