مقدمه

در راستای روز جهانی جمعیت، نگاهی عمیق‌تر می‌اندازیم به یکی از روندهای جمعیتی که به زودی در قرن بیست و یکم بر بسیاری از کشورها تأثیر خواهد گذاشت، یعنی کاهش جمعیت. این روند جمعیتی، به ویژه در سراسر اروپا و بخش توسعه‌ یافتهٔ آسیا شیوع پیدا کرده و پیامدی از کاهش نرخ باروری و سالخوردگی جمعیت است. این روند، چالش‌های قابل توجهی را برای کشورهای درگیر ایجاد می‌کند.

عوامل موثر

در کشورهایی مانند ژاپن و ایتالیا که کاهش جمعیت به ترتیب از سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ آغاز شده، نرخ باروری مدت‌هاست که به زیر سطح جانشینی ۲/۱ درصد کاهش یافته است. عواملی مانند افزایش سطح تحصیلات عالی و فرصت‌های شغلی بیشتر برای زنان، تغییر در هنجارهای اجتماعی مرتبط با خانواده و فرزندآوری و همچنین، پیر شدن کلی جمعیت، در این امر دخیل هستند.

چالش‌ها

کشورهایی که با روند جمعیتی نزولی روبه‌رو هستند، چالش‌های متعددی را هم از منظر اقتصادی و هم از منظر اجتماعی، در مقابل خود می‌بینند. از نظر اقتصادی، کوچک شدن نیروی کار ممکن است منجر به کمبود نیروی کار، کاهش بهره‌وری و فشار بیشتر بر سیستم‌های تأمین اجتماعی شود. با وجود تعداد کمتری از افراد در سن کار برای حمایت از جمعیت رو به رشد سالمندان، بار مالی بر سیستم‌های بازنشستگی و خدمات بهداشتی تشدید می‌شود. از نظر اجتماعی، کاهش جمعیت می‌تواند منجر به خالی از سکنه شدن مناطق روستایی، کوچک شدن جوامع و در نتیجه، چالش‌هایی در حفظ زیرساخت‌ها و خدمات عمومی شود.

روش‌های مقابله

برای مقابله با این مسائل، به راهبردها و استراتژی‌های جامع نیاز است. افزایش سن بازنشستگی یا افزایش مالیات/حقوق بازنشستگی می‌تواند به کاهش بارهای مالی ناشی از عدم تعادل جمعیتی کمک کند. همچنین، سیاست‌هایی برای حمایت از تعادل کار و زندگی و مراقبت مقرون به صرفه از کودکان می‌تواند به کند شدن روند کاهش جمعیت کمک کند. مهاجرت کارگران جوان و ماهر نیز می‌تواند به رفع کمبود نیروی کار و افزایش بهره‌وری کمک کند.

چشم‌انداز

بر اساس آخرین ویرایش چشم‌انداز جمعیت جهان سازمان ملل متحد، بسیاری از کشورها در صورت عدم رویارویی با این چالش‌ها در همین قرن، با مشکلات روبرو خواهند شد. این کشورها علاوه بر موارد ذکر شده مانند ژاپن و ایتالیا، شامل چین و آلمان نیز می‌شوند که انتظار می‌رفت اولین کاهش جمعیت خود را در سال ۲۰۲۳ تجربه کنند. پیش‌بینی می‌شود جمعیت فرانسه در سال ۲۰۴۳، برزیل در سال ۲۰۴۸ و حتی جمعیت عظیم هند در سال ۲۰۶۵ شروع به کاهش کند.

در میان کشورهای توسعه‌یافته، ایالات متحده، کانادا و استرالیا استثناهای قابل توجهی هستند و انتظار نمی‌رود هیچکدام از آن‌ها در قرن بیست و یکم اولین کاهش جمعیت خود را تجربه کند. از نظر جغرافیایی، بسیاری از کشورهای آفریقایی همچنان به سرعت در حال رشد هستند که منجر به تغییر قاره‌ای در جمعیت جهانی می شود و کشورهایی مانند نیجریه، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی و تانزانیا را تا سال ۲۱۰۰ در میان پرجمعیت ترین کشورهای جهان قرار خواهند گرفت.

منبع: کلینیک اقتصاد

پایان/