همه ما شاهد این پدیده بوده ایم که حتی در خانواده هایی که به دخترها تراکتور رانندگی و به پسرها عروسک بازی آموزش می دهند، معمولاً دخترها تمایل بیشتری به اسب عروسکی صورتی و پسرها به سوپرمن نشان می دهند. این موضوع ریشه در تفاوت های ذاتی میان دختران و پسران دارد. به گفته شری برنباوم، استاد روانشناسی و بیماری های اطفال در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، این تفاوت ها فراتر از آموزش صرف است. دانشمندان معتقدند که مغز دختران و پسران حتی قبل از تولد هم رشد متفاوتی داشته و به دو شکل متمایز تکامل می یابند. بنابراین، این رفتارهای متفاوت ریشه در تفاوت های مغزی و زیستی میان دو جنس دارد و صرفاً ناشی از آموزش و تربیت نیست. این تفاوت ها از همان ابتدای حیات افراد شکل گرفته و در رفتارها و ترجیحات آنها تجلی می یابد.

تفاوت بین مغز دختر و پسر

تفاوت های جنسیتی در ساختار و عملکرد مغز افراد از همان ابتدای حیات آنها قابل مشاهده است. تحقیقات نشان داده است که مغز دختران و پسران در برخی ویژگی ها با هم متفاوت هستند:

• ساختار مغز: قسمت هایی مانند هیپوتالاموس و لوب آهیانه ای در مغز دختران و پسران تفاوت هایی دارند. همچنین اندازه برخی نواحی مغزی مانند قشر پیشانی و آمیگدال در دو جنس متفاوت است.
• فعالیت مغزی: الگوهای فعالیت مغزی در هنگام انجام تکالیف یکسان در دختران و پسران متفاوت است. دختران در مهارت هایی مانند پردازش زبان و حافظه فعال بهتر عمل می کنند، در حالی که پسران در مهارت های فضایی برتری دارند.
• تنظیم هورمونی: هورمون های جنسی مانند استروژن و تستوسترون بر ساختار و عملکرد مغز تأثیر می گذارند. این تأثیرات هورمونی از قبل از تولد آغاز شده و در طول زندگی ادامه دارد.

بنابراین، تفاوت های مغزی میان دختران و پسران ریشه در عوامل زیستی و ژنتیکی دارد و فراتر از آموزش و تربیت است. این تفاوت ها، بروز رفتارهای متفاوت را در دو جنس توجیه می کند.

روند رشد مغز پسر و دختر در رحم مادر

رشد و تکامل مغز در طول دوران بارداری برای هر دو جنین (پسر و دختر) بسیار مهم و حیاتی است. اما در مورد رشد مغز پسران در رحم مادر، برخی ویژگی های خاص وجود دارد:

• شروع زودتر: رشد و تکامل مغز در جنین های پسر معمولاً چند هفته زودتر از جنین های دختر شروع می شود.
• رشد سریع تر: در طول سه ماهه اول بارداری، مغز جنین پسر سریع تر رشد می کند و در برخی مناطق مغزی، اندازه بزرگ تری پیدا می کند.
• تأثیر تستوسترون: هورمون تستوسترون که در جنین پسر تولید می شود، بر رشد و تکامل برخی بخش های مغز تأثیر می گذارد، مانند لوب آهیانه ای و هیپوتالاموس.
• تفاوت در تراکم نورون ها: در برخی نواحی مغزی مانند هیپوکامپ و قشر پیشانی، تراکم نورون ها در جنین پسر بیشتر از دختر است.
• تفاوت در تشکیل سیناپس ها: جنین پسر به طور متوسط یک ماه زودتر از جنین دختر شروع به تشکیل سیناپس ها در مغز می کند.

این تفاوت های مغزی میان جنین های پسر و دختر از همان ابتدای زندگی جنینی آغاز شده و در طول رشد و تکامل مغز ادامه می یابد. این ویژگی ها نقش مهمی در بروز برخی تفاوت های رفتاری و شناختی میان زنان و مردان بالغ دارند.

مقایسه ی مغز دخترها با پسرها در زمان رشد کودک

ساختار مغز پسرها و دخترها پس از تولد متفاوت است. مطالعات تصویربرداری مغناطیسی (MRI) نشان داده اند که برخی مناطق مغز در دختران سریعتر رشد می کنند، در حالی که در پسران برخی مناطق دیگر سریعتر رشد می کنند. بنابراین، مغز پسران و دختران هم سن ممکن است در مراحل مختلف رشد قرار داشته باشند. مغز مردان بزرگتر از زنان است، اما دلیل این تفاوت مشخص نیست.

برخی تحقیقات نشان داده اند که در دختران، منطقه ای از مغز که به کنترل زبان و احساسات کمک می کند (دُم نامیده می شود) بزرگتر است. این منطقه مغز، به ویژه هنگام نگاه کردن به عکس معشوق، تحریک می شود. همچنین مشخص شده است که بخشی از جسم پینه ای که دو نیمکره مغز را به هم متصل می کند در دختران نسبت به پسران بزرگتر است. برخی دانشمندان معتقدند این به معنای استفاده دختران از هر دو نیمکره مغز برای حل مسائل است.

در مطالعات انجام شده بر روی موش ها مشخص شده است که موش های نر لوزه های بزرگتری دارند که بخشی از مغز را که احساساتی مانند ترس را کنترل می کند، تشکیل می دهند. این تفاوت های ظاهری در ساختار مغز لزوماً به معنای برتری پسران در برخی موارد یا برتری دختران در موارد دیگر نیست. همانطور که برنباوم توضیح می دهد، مغز جوان بسیار شکل پذیر است و مناطق کلیدی آن بسته به نوع استفاده، رشد یا کوچک می شوند.

آیا به دلیل ساختار مغز است که زنان بیشتر از مردان گریه می کنند؟ یا اینکه مغز آنها تحت تاثیر احساساتشان شکل گرفته است؟ یا اندکی از هر دو؟ هنوز هیچکس نمی داند. افراد همیشه در قالب ها جای نمی گیرند و این امر به رازآمیزی مغز می افزاید. دختران پسرنما و پسرانی که به فعالیت های دخترانه علاقه مند هستند، کاملاً عادی و طبیعی هستند.

ایا دختر و پسر در فکر کردن با هم متفاوت هستند؟

دانشمندان همراه با موسسات سلامت ملی، نتایج حاصل از MRI مغز 500 دختر و پسر جوان را جمع آوری کردند تا به پاسخی برای سوالات کلیدی درمورد رشد مغزهای جوان دست یابند. تاکنون، یافته‌های جالبی به دست آمده است:

در اغلب این آزمایشات، دخترها و پسرها تواناییهای بسیار مشابهی از خود نشان داده‌اند و مهارت‌های یکسانی در ریاضیات دارند. این یافته، احتمال اینکه هرگونه تفاوت در مهارت‌های ریاضی در سالهای بعد، محصول فرهنگ باشد و نه بیولوژی، را تقویت می‌کند. دخترها در حفظیات و ازبرخواندن لیست کلمات نسبتاً قویتر هستند و در کارهایی که نیاز به چالاکی و فکرکردن سریع دارد، کمی بهتر عمل می‌کنند. در مقابل، پسرها در کارهای سه‌بعدی و فضایی مانند چیدن بلوک‌ها و ایجاد اشکال، مهارت بیشتری دارند.

کلام آخر

در نهایت، مغز انسان بسیار انعطاف‌پذیر است. کودکان در حین خواندن، گوش کردن، تماشا و یادگیری، ارتباطات میان مغز را ایجاد می‌کنند و مهارت‌های جدید کسب می‌کنند. دختری که این ماه منحصراً با عروسک بازی کرده است، می‌تواند ماه بعد به سراغ ساختمان‌سازی‌ها برود. حتی اگر هیچگاه مجذوب ماشین‌های اسباب‌بازی نشود، می‌تواند از راندن دوچرخه‌ی خود لذت برده و نحوه‌ی تعمیر یک زنجیر را یاد بگیرد (و حتی بعدها کاربراتوری را تنظیم کند). یک پسر ممکن است هیچگاه برای عروسک‌ها در خیال خود چای نریزد، ولی می‌تواند نحوه‌ی مراقبت از یک حیوان خانگی را بیاموزد (و بعدها کودک خود را بزرگ کند).